Policy monitor

België/Vlaanderen - VTC vs. ANPR camera's

Omdat lokale besturen het gebruik van ANPR-camera’s steeds vaker uitbreiden, heeft de Vlaamse Toezichtscommissie (VTC) besloten vast te leggen onder welke voorwaarden het gebruik van deze camera’s in overeenstemming met het gegevensbeschermingsrecht kan plaatsvinden. De VTC legt daarbij vooral nadruk op het respecteren van de juiste volgorde in het besluitvormingsproces, waar nu vaak de praktijk voorloopt op de juridische overwegingen die eigenlijk eerst zouden moeten worden gesteld.

Wat: Beleidsoriënterend document

Impactscore: 2

For who: burgers, rechtshandhavingsagentschappen, lokale besturen

URL: https://www.vlaanderen.be/vlaa...

Key takeaways voor Vlaanderen:

De VTC heeft duidelijk gemaakt dat ze lokale besturen in het vizier heeft. Om problemen te voorkomen, moeten zij eventuele bijkomende doeleinden voor het gebruik van ANPR-camera’s zorgvuldig evalueren. Het uitvoeren van een grondige gegevensbeschermingseffectenbeoordeling is cruciaal om aan de regels te voldoen en risico’s te beperken.

De Vlaamse Toezichtscommissie (VTC) heeft zich kritisch uitgelaten op het gebruik van ANPR-camera’s (automatic number plate recognition) door de overheid. Deze camera’s leggen niet alleen nummerplaten vast, maar kunnen ook beelden van inzittenden en informatie zoals locatie en tijdstip waarop het voertuig zich bij de camera bevindt registreren. Hoewel de technologie helpt bij het aanpakken van verkeersproblemen (en criminaliteit), waarschuwt de VTC voor aanzienlijke risico’s voor de rechten en vrijheden van burgers. Een belangrijk aandachtspunt is function creep, het verschuiven van technologie naar bredere, vaak onbedoelde toepassingen. Dit blijkt steeds vaker een bezorgdheid van de VTC blijkt te zij

Richtlijnen en waarschuwingen

In 2023 publiceerde de VTC al richtlijnen over het gebruik van ANPR-camera’s. Klachten in 2024 brachten echter tekortkomingen aan het licht, wat leidde tot een nieuwe richtlijn in oktober 2024, die tevens ook als waarschuwing fungeert. De boodschap is duidelijk: lokale overheden moeten zich houden aan de regels, anders riskeren ze dat de VTC het gebruik van deze camera’s stillegt wegens schending van privacywetten.

Een belangrijke kritiek van de VTC is dat gemeenten vaak de verkeerde volgorde hanteren. De technologie wordt geïmplementeerd vóór er duidelijke doelen of een wettelijke basis zijn vastgesteld. Vervolgens worden de toepassingen steeds breder zonder toetsing op legitimiteit of proportionaliteit. Dit kan leiden tot structurele monitoring, tracering en profilering van burgers.

De VTC roept op om vaker naar alternatieven voor verkeersproblematieken te kijken, zoals fysieke verkeersremmende maatregelen, sensibiliseringscampagnes of gerichte controles zonder camera’s. Wanneer ANPR-camera’s toch worden ingezet, zouden standaardmaatregelen moeten gelden, zoals:

  • Blurren van beelden bij geen overtreding;
  • Anonimiseren van data zodra deze niet meer nodig zijn;
  • Strikte bewaartermijnen om misbruik te voorkomen.

Lokale besturen hebben volgens de VTC vaak onvoldoende inzicht in wat er allemaal moet worden overwogen vóór de plaatsing van (ANPR-)camera’s. Een uitgebreide gegevensbeschermingseffectenbeoordeling (GEB) is bijvoorbeeld ook essentieel. Hierin moeten (analyses van de aanwezige) risico’s worden vastgelegd, zoals:

  • Overmatige monitoring van burgers;
  • Wat de foutenmarge in de ANPR-technologie is;
  • Het gebruik van permanente black- en whitelists en de impact hiervan op het recht op privacy.

Volgens de VTC moet de communicatie over het gebruik van camera’s transparanter en consistenter worden. Momenteel kunnen de opgegeven doelen en toepassingen soms variëren afhankelijk van welke instantie – gemeente of politiedienst bijvoorbeeld – de vraag beantwoordt. Dit leidt tot verwarring en ondermijnt het vertrouwen van burgers. Zo kan de politie bijvoorbeeld een welbepaald doel toewijzen aan een specifieke camera, terwijl het lokale bestuur een ander doel communiceert. Deze inconsistentie in verantwoording moet worden gestroomlijnd om duidelijkheid en vertrouwen te herstellen. De VTC benadrukt bovendien dat financiële motieven, zoals extra inkomsten uit boetes, geen rechtmatig doel vormen voor de inzet van camera’s.

De discussie over ANPR-camera’s is niet alleen juridisch, maar ook politiek. Hoe ver willen we gaan met technologieën die diep ingrijpen in de privacy van burgers? De VTC roept op tot een evenwichtige aanpak: gebruik technologie alleen wanneer het nodig is, en bescherm tegelijkertijd de rechten van burgers.

Het is nu afwachten of er daadwerkelijk gehoor wordt gegeven aan deze richtlijn en waarschuwing.