Anderlecht – Standard, AA Gent – Club Brugge, Charleroi – KV Mechelen en zelfs La Louvière – Francs Borains in de amateurreeksen van het voetbal,… De lijst met wedstrijden in de Belgische voetbalcompetities die onderbroken of stopgezet moesten worden na incidenten met fans is halfweg het seizoen aanzienlijk. Om de problemen een halt toe te roepen heeft Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden, in overleg met de clubs uit het profvoetbal, een nieuw wetsvoorstel ingediend. Dat voorstel bevat een plan van aanpak met strengere vereisten voor de clubs, zware sancties voor fans die zich misdragen en strengere toegangscontroles tot stadions.

De frustratie over het gedrag van de relschoppers zit bij alle betrokken partijen hoog, inclusief de andere fans, spelers en de media. Het is wellicht ook in die context dat de uitspraken van voetbaljournalist Peter Vandenbempt geplaatst moeten worden. Vandenbempt wijdde zijn veelgelezen en beluisterde wekelijkse column bij Radio 1 en Sporza deels aan de problematiek in de stadions en deed daarbij een opmerkelijk voorstel. Hij wil dat de ordeverstoorders hard aangepakt worden en pleit daarbij om een voorbeeld te nemen aan de beveiliging van de voetbalstadions in Qatar, waar nu zondag het WK voetbal van start gaat.

Afbeelding: Unsplash - Thomas Serer

Big Brother in Qatar

In en rondom de acht stadions waar de wedstrijden gespeeld zullen worden, zullen meer dan 20.000 veiligheidscamera’s een oogje in het zeil houden. De Britse krant The Telegraph, dat het veiligheidscoördinatiecentrum kon bezoeken, meldt dat het veiligheidspersoneel over technologie (camera’s, algoritmen en artificiële intelligentie) beschikt die erg krachtig en geavanceerd is. Zo kan er bijvoorbeeld via beelden van iedere fan in het stadion de gezichtsuitdrukking geanalyseerd worden (of iemand boos is of niet), of kan er een verloren gelopen kind gelokaliseerd worden in een mensenmassa. De organisatie kan zo meteen ingrijpen als er zich een onveilige situatie voordoet.

Het voorstel van Peter Vandenbempt met het oog op een harde aanpak van relschoppers valt te begrijpen. De huidige situatie is onhoudbaar, iets wat de journalist ook illustreert met het voorbeeld van stewards, vrijwilligers die momenteel als het ware als levend schild ingezet worden om de orde in de stadions te bewaren. De gerichte inzet van technologie zoals slimme camera’s kan een oplossing zijn in een pakket met andere maatregelen. Maar de praktijken van regimes zoals Qatar of China een goede oplossing noemen gaat een paar bruggen te ver.

Buiten proportie

De voorbije jaren is er een sterke toename geweest van het gebruik van camera’s en technologie zoals biometrische identificatie (denk aan het afnemen van vingerafdrukken of gezichtsherkenning) in voetbalstadions. Bij clubs in Denemarken, Engeland, Spanje, Nederland en Frankrijk wordt het al voor verschillende doeleinden gebruikt, gaande van ticketverificatie tot veiligheidstoepassingen. De toename doet het idee ontstaan dat de uitrol van dergelijke technologieën en infrastructuren onvermijdelijk is en een steeds 'natuurlijker' onderdeel van de stadionervaring wordt, wat problematisch is. Er kunnen namelijk ook heel wat kanttekeningen geplaatst worden bij het gebruik van camera’s. De technologie staat bijvoorbeeld nog helemaal niet op punt, wat al tot verschillende incidenten heeft geleid. Fans in Cardiff en Nijmegen werden al verkeerdelijk geïdentificeerd als geweldplegers, met onterechte uitsluitingen en boetes tot gevolg. Bovendien kunnen gemaskerde fans niet door een camera geïdentificeerd worden.

Er is ook weinig tastbaar bewijs dat het gebruik van camera’s ook effectief is. De organisatie van het WK in Qatar zegt dat het met de uitrol van het cameranetwerk grote incidenten wil vermijden zoals tijdens de recentste Champions League-finale in Parijs of de EK-finale vorig jaar in Londen, waar er ernstige problemen waren met de toegangscontrole van fans. Maar de wedstrijden in kwestie vonden plaats in twee van de modernste voetbalstadions van Europa, waar camera’s veelvuldig deel uitmaken van de stadioninfrastructuur. Desondanks konden er toch problemen plaatsvinden.

Tot slot moet er ook stilgestaan worden bij de wenselijkheid en proportionaliteit van uitgebreide videomonitoring in stadions en de bijhorende gevolgen voor de privacy van de supporters. De fans die zich misdragen zijn een kleine minderheid ten opzichte van heel wat andere fans die zich wel gedragen. Investeren in een duur camerasysteem en de opleiding van personeel om een kleine groep ‘supporters’ aan te pakken is met een kanon op een mug schieten. Bovendien bestaat de kans dat op termijn een Europees verbod komt op biometrische identificatie. In het Europees Parlement wordt momenteel gewerkt aan wetgeving rond artificiële intelligentie. Eén van de beleidsopties die bediscussieerd wordt is een mogelijk verbod op biometrische identificatie op afstand in openbaar toegankelijke ruimten, zowel voor publieke als particuliere actoren.

Naar een duurzame oplossing

Het gebruik van slimme technologie bij evenementen waar veel mensen samenkomen, heeft uiteraard veel potentieel, ook in voetbalstadions. En mogelijk kan het ook een oplossing bieden voor het geweld van de voorbije weken. Maar de inzet van slimme technologie kan ook op een veel minder invasieve manier dan in Qatar. Als ‘goede oplossing’ had Peter Vandenbempt beter Nederland naar voren geschoven als gidsland. In Nederland heeft de KNVB, de Nederlandse voetbalbond, vorig jaar met ‘Ons voetbal is van iedereen’ een plan met twintig maatregelen voorgesteld om racisme en discriminatie in het voetbal te beteugelen. Eén van de onderdelen van het plan focust op de inzet van slimme technologie. Op een inclusieve manier wil de voetbalbond, samen met de overheid, het bedrijfsleven, de voetbalclubs en fans een reeks technologische toepassingen uittesten. Via pilootprojecten wordt er bekeken of technologie discriminerende spreekkoren kan detecteren, veiligheid kan verhogen en de fanbeleving kan verbeteren. Technologie wordt dus geïntegreerd in een globale inspanning om tot een positiever voetbalbeleving te komen. Deze aanpak heeft het potentieel om een veel duurzamere oplossing te bieden voor de problemen in stadions dan de Orwelliaanse experimenten die we de komende weken in Qatar zullen zien.