Want wat is surveillance? Letterlijk: het gebruik van sensoren en data door een machtige minderheid die de meerderheid bekijkt en controleert. Beschrijft dit dan ook een camera die alleen maar bewegingsgedrag in aantallen en activiteiten meet zonder echt te filmen?

Surveillance dekt volgens ons niet de hele lading, er is immers geen controle op individueel of collectief gedrag. Een lokaal bestuur wil sportinfrastructuur en beweging evalueren. Dus kan er ook een ander woord zijn, voor het goéd gebruik van data? Dit woord zou nuance brengen in het debat; Leuven gebruikt ‘vul-beter-woord-in’ en heeft maatregelen genomen om surveillance onmogelijk te maken.

Het woord dat we zoeken verwijst naar het (her)gebruik van sensoren en data om een maatschappelijke uitdaging op te lossen. Om aan de hand van gegevens een datagedreven beslissing te maken waarbij de nadruk op maatschappelijke meerwaarde ligt.

Een aantal voorbeelden om te verduidelijken wat we bedoelen:

• In het Amai!-project krijgen burgers de kans om AI en data in te zetten voor maatschappelijke doelen. Eén idee stelde het gebruik van camera’s voor om zwerfvuil te herkennen en aan te aanpakken. Het voorstel was niet om overtreders aan te pakken maar om opruimacties te coördineren.
• WeClock is een app die toe laat om werknemers hun werktijd te laten monitoren. Volgens de makers van de app hebben werknemers geen data of bewijzen om overwerk, bereikbaarheid buiten de uren of lange pendeltrajecten aan te tonen. WeClock gebruikt smartphones om dit bewijs te maken in de vorm van data.

In de twee voorbeelden wordt een vorm van ‘veillance’ of dataverzameling in de stad of op het werk aangemoedigd. Omdat ze bijdragen tot een beter leven.

Moet het woord ‘surveillance’ een deel van het discours blijven? Zeker. Surveillance gaat over de vrijheid om niet gevolgd te worden. Over het gebruik van camera’s om migratie moeilijk te maken, gedrag te evalueren en te bestraffen. En dat risico moét een deel van de afweging blijven voor elke innovatie. Maar: het woord mag niet de hele afweging overnemen.

Daarom pleit ik voor de introductie van een nieuw woord. Een begrip dat wel past bij de nobele projecten die een maatschappelijke uitdaging willen oplossen met sensoren. Een label dat niet meteen elke mogelijkheid tot debat keldert.

Altruveillance (in navolging van data-altruïsme) bekt misschien niet zo lekker. Maar in afwachting van een betere term, begrijp je vast wat ik bedoel. Of hebben jullie betere suggesties?