Mooi weer, zomervakantie, versoepelende maatregelen, … kortom, de kans dat je de komende weken in uw kot zal doorbrengen is relatief klein. De zomermaanden zijn bij uitstek het moment waarop we er met z’n allen op uittrekken en dan grijpen we al snel naar Google (en consorten) om een invulling te geven aan die vrije tijd. “Wat is er te doen vandaag?” is al jarenlang één van de meest gegoogelde zoektermen (behalve in 2020, uiteraard).

En toegegeven, het is handig. Met enkele kliks boks je binnen de kortste keren een interessante daguitstap in elkaar of, voor de liefhebbers, een volledige twee-weken durende vakantieplanning. Online vind je binnen een mum van tijd het goedkoopste trein- of vliegticket, met Booking.com of Airbnb regel je de logies, en op de bestemming zelf leidt Google Maps je vlot van punt A naar B. Op voorhand foto’s van je bestemming bekijken op Instagram is bij velen tegenwoordig het equivalent geworden van een traditionele reisgids met bezienswaardigheden en stadswandelingen. Uit recente cijfers van Google bleek bijvoorbeeld dat de zoekopdrachten over fietsroutes in Brussel met zo’n 22% is toegenomen vergeleken met het jaar voordien. Maar is al dat digitaal ook wel optimaal?

Massa en populariteit

De afgelopen jaren duiken er steeds vaker verhalen op die gerelateerd zijn aan massatoerisme. Het is haast onmogelijk om deze fenomenen volledig los te zien van het toenemende gebruik van digitale technologieën. Zo heeft de Amerikaanse staat Arizona er sinds de opkomst van sociale media een trekpleister bij: Horseshoe Bend. Terwijl er een vijftiental jaar geleden jaarlijks enkele tienduizenden bezoekers de canyon bezoeken, zien ze er nu jaarlijks meer dan twee miljoen bezoekers. Volgens het National Park Service is deze groei voornamelijk te wijten aan de populariteit op sociale media en de ‘picturesque’ omgeving. Deze toevloed aan toeristen zorgt ook voor een enorme druk op de omgeving: naast verkeerschaos in de toegangswegen, is ook de parking die leidt naar de Horseshoe Bend is afgelopen decennium steeds groter geworden.

Ook bij ons zien we gevolgen van populariteit op sociale media. Zo moeten er in de Brusselse rand steeds vaker verkeersmaatregelen worden wanneer de hyacinten in bloei staan in het Hallerbos. De paarsblauwe bloemen zorgen voor een betoverende omgeving waarvan de foto’s gretig online gedeeld én gezien worden.

Blind Spots in AI

Waarom worden mensen zo massaal naar dezelfde plaatsen geleid? Zijn algoritmes blind voor minder populaire plaatsen? En zijn er nog andere blinde vlekken? In een artikel dat vorige maand verscheen, raakten we twee problemen aan die mogelijks aan de basis van dergelijke fenomenen kunnen liggen.

Ten eerste is er het filterbubbel probleem. Net zoals er op sociale media gesproken wordt van figuurlijke ‘informatie bubbels’ waarbinnen mensen uitsluitend in aanraking komen met meningen en interessegebieden die nauw aansluiten bij hun eigen overtuigingen en interesses, bestaat er ook in andere toepassingsgebieden het risico van dergelijke bubbels. Zo leerden we uit eerder onderzoek dat de taal waarin je zoekt op Google Maps een invloed kan hebben op waar je zoekresultaten zich zullen concentreren in de stad. Dat komt omdat algoritmes de gigantische hoeveelheid online informatie op jouw maat filteren. Daarvoor kunnen ze rekenen op jouw expliciete voorkeuren (bijvoorbeeld alleen maar zoekresultaten voor activiteiten in jouw buurt), maar maken ze ook steeds vaker gebruik van impliciete informatie. Dat is informatie die ze afleiden uit jouw eerder gedrag of dat van mensen die op jou lijken.

Ten tweede is er historische bias. Algoritmes doen hun suggesties op basis van veel verschillende data sets. Deze sets zijn het resultaat van beslissingen die genomen werden binnen historische en culturele contexten. Een voorbeeld van een historische bias is wanneer een HR algoritme helpt om CV’s te herkennen van de beste kandidaten. Het algoritme had vastgesteld op basis van de historische data van vorige succesvolle kandidaten dat er een voorkeur was voor mannelijke werknemers en daarom werden CV’s afgewezen waar het algoritme vastgesteld had dat het ging om vrouwelijke kandidaten. Historische en culturele contexten op zichzelf zijn niet een probleem maar als er geen rekening mee wordt gehouden dan kan een oud vooroordeel worden gekopieerd in nieuwe technologieën. Als we dit betrekken op toerisme kan het zijn dat een pluraliteit van ervaringen en perspectieven verloren gaat en bovendien zijn je vakantiefoto’s niet te onderscheiden van een ander.

Om dergelijke blinde vlekken in digitale technologieën te voorkomen, kunnen ontwikkelaars gebruik maken van bepaalde ontwerpprincipes. In ons artikel bespreken we er twee: serendipiteit en billijkheid.

Serendipiteit: ruimte voor verrassing

Voor het eerste ontwerpprincipe kunnen we beroep doen doen op inzichten uit (onder andere) stadsarchitectuur. In deze discipline wordt al decennia lang belang gehecht aan het ontdekken van het onverwachte. Het is de bedoeling dat stedelingen en toeristen af en toe kunnen afwijken van het platgetreden pad. Om serendipiteit te stimuleren, wordt daarom vaak ontworpen met het oog op diversiteit, doorkruisbaarheid en zintuiglijkheid. Stedelijke omgevingen zullen op deze manier niet alleen divers zijn, er wordt ook aandacht gegeven aan onder andere zintuiglijke contrasten. Denk hierbij aan een afwisseling tussen rustige, open zones en gebieden waar er een grotere densiteit aanwezig is. Ook het toenemende belang van walkability (‘voetgangersvriendelijkheid’) is niet verrassend. Door gebieden toegankelijker te maken, en zeker te voet, verhoogt niet alleen de kans op een toevallige ontdekking; een goede walkability score betekent ook vaak dat er een goede connectiviteit is tussen verschillende delen van de stad. Er zijn met andere woorden meerdere routes om van punt A naar B te gaan, wat op zijn beurt dan weer leidt tot minder eenzijdigheid.