Vorige zomer vertelden we je over onze initiatieven rondom het thema ‘verantwoorde’ AI in het onderwijs in Vlaanderen. Met ‘verantwoorde’ doelen we op de verantwoordelijkheden van scholen en bedrijven voor allerlei ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van AI, zoals de privacy van leerlingen en de autonomie van de leerkracht. Wat uit al die initiatieven vooral blijkt, is dat samenwerken belangrijk is om tot verantwoorde en succesvolle AI te komen.

Samen AI ontwikkelen

Samenwerkingen voor verantwoorde AI zijn er in allerlei vormen en maten. Samenwerkingen tussen het bedrijfsleven, wetenschappers, overheden én het onderwijs voor de ontwikkeling van AI wordt door talloze overheden en andere organisaties gestimuleerd. Hier hebben ze economische redenen voor, maar er zijn ook andere redenen waarom samen werken aan ontwikkeling belangrijk is. AI sluit vaak niet goed aan bij de behoeften van het onderwijs, en er is vaak onvoldoende bewijs voor de effectiviteit ervan, mede doordat bedrijven moeite hebben om connectie te maken met het onderwijs. Scholen gebruiken bovendien AI waarvan ze niet weten hoe deze getraind is en waarom deze bepaalde besluiten neemt.

Samenwerkingen die dit soort problemen aanpakken zijn bijvoorbeeld Smart Education, NOLAI en het Amai!-project Slim Signaal. In deze voorbeelden spelen leerkrachten, leerlingen en andere onderwijsactoren een centrale rol. In Smart Education kunnen leerkrachten ideeën insturen om de uitdagingen van hun onderwijspraktijk aan te pakken met AI. Bij goedkeuring worden deze ideeën in samenwerking met kennisinstellingen, bedrijven en andere partners gerealiseerd. NOLAI volgt een gelijkaardige aanpak, wat heeft geleid tot 10 projecten. Het Slim Signaal is een concrete AI-tool die in samenwerking met het GO!, Smartschool, Cegeka en UHasselt wordt ontwikkeld. In dit project hebben inmiddels meer dan 65 leerlingen, leerkrachten, ICT-coördinatoren en andere onderwijsactoren meegewerkt aan de ideevorming, het testen en het opstellen van schoolbeleid rondom de opvolging van het Slim Signaal.

Samenwerken om het onderwijs te ondersteunen

Andere vormen van samenwerking zijn gericht op de (ICT) ondersteuning van het onderwijs en worden vaak georganiseerd vanuit het onderwijs zelf, al dan niet ondersteund door de overheid. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld het ontbreken van expertise en de groeiende afhankelijkheid van een aantal grote techbedrijven. In dat soort gevallen is het belangrijk dat scholen als collectief optreden. Kenniscentrum Digisprong bijvoorbeeld ontwikkelde samen met het Kenniscentrum Data & Maatschappij en vertegenwoordigers vanuit het Vlaamse onderwijs, ouders, leerlingen, vakbonden en bedrijven een visie op verantwoorde AI. Een ander voorbeeld is de onlangs door de onderwijskoepels opgerichte Expertengroep gegevensbescherming in onderwijs. Deze door experten van Digitaal Vlaanderen en Kenniscentrum Digisprong ondersteunde groep gaat bijvoorbeeld kritisch kijken naar de gegevensbescherming in specifieke technologieën die veel gebruikt worden in het onderwijs. Op basis hiervan kan er gezamenlijk, voor álle scholen, onderhandeld worden voor betere gegevensbescherming. Hiermee ontzorgt de Expertengroep het onderwijs en dragen ze enorm bij aan verantwoorde AI en onderwijstechnologie in het algemeen.

In Nederland kennen we SURF en Kennisnet. Beide ondersteunen het onderwijs op het gebied van ICT in het algemeen en zijn belangrijke aanjagers van het verantwoord maken van onderwijstechnologieën zoals AI. Beide waren bijvoorbeeld nauw betrokken bij de totstandkoming van het Privacyconvenvant tussen het onderwijs en techbedrijven en de uitvoering van een Data Protection Impact Assesment op Google Workspace for Education. Beide faciliteren ook netwerken voor kennisuitwisseling tussen scholen en nemen vaak het voortouw in discussies over de invloed van grote techbedrijven op het onderwijs. SIVON ten slotte, is een samenwerking tussen scholen die de belangen van het primair en secundair onderwijs behartigt, onder andere door gezamenlijke inkoop te organiseren van digitale leermiddelen en het bevorderen van een veilig internet voor scholen. De inspanningen van deze organisaties hebben al geleid tot veel betere afspraken over gegevensbescherming en de autonomie van scholen.

Het belang van samenwerken

Samenwerkingen zijn dus nuttig voor het ontwikkelen van AI die het leerproces écht dient en het ondersteunen van scholen met expertise en belangenbehartiging. Samenwerken creëert bewustzijn bij scholen en bedrijven kunnen hun tools samen met scholen ontwikkelen. Een andere reden dat samenwerkingen nuttig zijn, is de wederzijdse afhankelijkheid tussen scholen en bedrijven. Kijk maar eens naar het belang van datakwaliteit en compliance met de GDPR: als scholen hun data niet op orde hebben, kunnen bedrijven sommige AI simpelweg niet goed laten werken, en als bedrijven niet transparant zijn, kunnen scholen niet voldoen aan de GDPR. Samenwerking is dus van cruciaal belang voor het succes van verantwoorde AI. Mocht je als school of leerkracht zelf een samenwerking willen opstarten, stuur dan eens een projectidee in bij Smart Education (voor 18 september 2024) of Amai!.

Fijne zomer!

Ken je nog meer voorbeelden van samenwerking rondom verantwoorde AI (of Edtech in het algemeen)? Laat het me weten!