Informeren over rechten van werknemers rond introductie van technologie
Er is een gebrek aan transparantie naar werknemers en hun belangenorganisaties over (nieuwe) technologie op de werkvloer. De intrede van nieuwe technologie heeft nog wel eens (onbedoelde) impact op de werkbaarheid van het werk, denk hierbij aan verhoogde werkdruk en/of het schenden van bepaalde rechten van werknemers (zoals privacy). Uit een enquête van Tempo-Team (2017) blijkt dat enkel één op de drie bedrijven de impact op tewerkstelling en de arbeidsorganisatie bij invoering van nieuwe technologie opvolgt en dat CAO 39 slechts wordt toegepast in drie op de tien bedrijven.
Er is nood aan laagdrempelige informatie door middel van gevisualiseerde inhoud of klare taal zodat werknemers weten wat hun rechten zijn en hoe ze deze kunnen gebruiken. Het gaat in dit geval om de rechten zoals bijvoorbeeld CAO 39 en de GDPR. De voornaamste doelgroepen zijn de leden van de ondernemingsraad (OR) en de militanten van de vakbonden. In bredere zin zijn het ook werknemers, werknemersorganisaties en UNIA die hier een bepaalde nood ervaren.
Binnen deze casus willen we legal design gaan inzetten om de informatie rond nieuwe technologieën en de rechten van de werknemer op een toegankelijke manier beschikbaar te maken, zodat werknemers, de ondernemingsraad en militanten begrijpen wat de rechten zijn als werknemer op ondernemingsniveau. De doelgroep weet welke informatie ze kunnen opvragen en welke conclusie ze hieruit kunnen trekken.
Acties voor het verhogen van werkbaar werk
Bedrijven gebruiken digitale technologieën om taken te vergemakkelijken op de werkvloer of om bedrijfsprocessen efficiënter te maken. Ook al bieden deze nieuwe technologieën voordelen, toch kunnen ze ook (onvoorziene) neveneffecten met zich meebrengen, en dit vooral op het gebied van de arbeidsorganisatie en de vermindering van werkbaar werk. Voorbeelden van dit laatste zijn een hogere werkdruk, nadelige impact op de gezondheid van werknemers of een verarming van de taken. Omwille van deze redenen is het belangrijk dat werknemers over de nodige handvatten beschikken om actie te kunnen ondernemen en voor hun rechten op te komen wanneer hun werkgever nieuwe technologieën toepast op de werkvloer of deze wenst te introduceren.
Dit thema is terug te vinden in meerdere sectoren. Legal design stelt echter geen one-size-fits-all benadering voor, daarom is het belangrijk om te werken op een specifieke sector of technologie, bijvoorbeeld augmented reality in order picking of de digitalisering van de bank en verzekeringssector waarbij een toename is in werkdruk en een afname van tewerkstelling.
De hoofdvraag is dan ook hoe je werknemers kan ondersteunen en versterken wanneer deze en andere vormen van digitalisering een invloed hebben op de werkdruk en werkbaar werk, zowel voor als na introductie van de technologie.
De voornaamste doelgroepen voor deze casus zijn de ondernemingsraden, de Syndicale Delegatie, werknemers in KMO’s en preventie-adviseurs (privé en extern).
We zullen legal design inzetten om concrete handvatten te bieden aan de doelgroep zodat zij effect van digitale technologieën op het werk kunnen begrijpen en actie te ondernemen indien nodig.
Controle & monitoring op de werkvloer
AI-systemen kunnen gebruikt worden om werknemers te controleren en monitoren door middel van geotracking, monitoring van internetgebruik, PC-gebruik, camerabewaking, etc. Werknemers zijn hier misschien niet van op de hoogte en hun rechten kunnen daarbij geschonden worden. Werkgevers kennen de sociale implicaties ook niet altijd dus een gesprek kan altijd helpen om een AI-systeem meteen goed te ontwerpen. Daarnaast kan AI ongelijkheid op de werkvloer versterken, door bijvoorbeeld monitoring voor promotie. Verder kan het mogelijke vooroordelen versterken rond origine, gender, handicap, enz.
Een eerste stap in dit proces is achterhalen welke zaken (kunnen) worden gecontroleerd of gemonitord, welke gegevens worden bijgehouden en welke controle je als werknemer hebt. Een tweede stap is te na te gaan hoe je dit als werknemer kan verbeteren.
De hoofdvraag in deze casus is dan ook hoe werknemers meer te weten kunnen komen over of en hoe ze worden gecontroleerd en gemonitord door technologie en hoe kunnen ze hier iets aan kunnen doen. We richten ons hier op leden van de ondernemingsraden en Syndicale Delegatie.
Net zoals in de vorige casus komt deze thematiek voor in verschillende sectoren, bijvoorbeeld zorg, bank- en verzekering, platform medewerkers, geotracking in poets- en transportsector. Met hulp van legal design wordt een oplossing gezocht om de doelgroep(en) te ondersteunen in het opsporen van controlerende- en monitorsystemen en welke stappen ze kunnen ondernemen om hier verantwoord mee om te gaan.
De invloed van AI en digitale systemen op de arbeidsrelatie
Het HR-domein werkt in steeds grotere mate met AI en digitale systemen, bijvoorbeeld AI in rekruteringssoftware bij uitzendarbeid of arbeidsbemiddeling of geautomatiseerd absenteïsme beleid bij transport. Deze systemen kunnen een grote impact hebben op wie een job krijgt (of niet) en hoe de onderneming wordt georganiseerd. De vraag is in welke mate dit soort systemen ervoor zorgen dat de rechten en privacy van werknemers onder druk komen te staan. Een bijkomende vraag is op welke manier die rechten gewaarborgd kunnen worden vanuit sociaal-juridische raden en/of binnen sociaal overleg.
De hoofdvraag voor deze casus is hoe beschermen we fundamentele rechten van werknemers bij toepassing van AI in HR?
Net zoals in de twee vorige casussen is deze probleemstelling niet beperkt tot één specifieke sector, maar is het eerder sectoroverschrijdend, bijvoorbeeld interimplatformen, platformen voor loopbaanbegeleiding, bank en verzekeringen of zorg en transport. Voor deze casus richten we ons op werkzoekenden, werknemers in (minder) precaire situaties en werknemersvertegenwoordigers op bedrijfs-, sectoraal- en interprofessioneel niveau.
Hier willen we vooral inzetten op tools die de doelgroep helpen om problemen met AI in HR te identificeren en om een helder en begrijpelijk plan van aanpak in verband met de bescherming van fundamentele rechten op te stellen.
