Wat is ons bijgebleven van de Legal Design Brainstorm?

Met het Kenniscentrum Data & Maatschappij werken we dit jaar aan een legal design workshop. In dit dossier zijn we op zoek naar manieren om juridische teksten en processen toegankelijker te maken voor wie ze moet lezen als niet-jurist. Als Kenniscentrum Data & Maatschappij leggen we de klemtoon op digitale producten, AI en data toepassingen. Bekende voorbeelden zijn privacy policies, cookie policies of algemene voorwaarden van webshops die de meesten van ons accepteren zonder ze echt te lezen of begrijpen. Maar er zijn ook tal van andere voorbeelden of ‘use cases’ rondom data en AI te bedenken waar je legal design op zou kunnen toepassen. 
 

Om verschillende uitgangspunten en ideeën op te halen, hebben we eerder deze maand een legal design brainstorm georganiseerd met een aantal van onze stakeholders, allemaal lid van onze klankbordgroep voor deze workshop. In deze blogpost delen we de belangrijkste punten en ideeën. Met deze input willen we in de zomer verschillende use cases gaan opstellen. Uiteindelijk gaan we dan met een aantal van die cases een legal design workshop organiseren waarin we met de stakeholders prototypes gaan maken om die juridische kennis te vertalen naar begrijpelijke en makkelijk te gebruiken producten.

Maar eerst.. wat is legal design dan precies?

Juridische documenten lijken vaak gemaakt voor juristen door juristen, terwijl ze ook meestal andere mensen aangaan die uit een totaal andere leefwereld komen en geen “legalees” (juristen-taal) spreken. In de wereld van software zijn we al gewend dat de moeilijke computertaal is vertaald naar een visuele en intuïtief te gebruiken ‘front-end’. Legal design probeert diezelfde beweging naar gebruiksvriendelijke interfaces aan te wakkeren in het juridische veld. Dat gebeurt voornamelijk vanuit het idee van ‘design thinking’, waarbij vanuit de uiteindelijke gebruiker en diens context een juridisch document wordt (her)ontworpen dat toegankelijk, makkelijk te gebruiken en begrijpelijk is voor de gebruiker. Dat kan op allerlei verschillende manieren: een werkcontract als strip voor fruitplukkers die niet kunnen lezen of een Reddit divorce bot die het juiste advies kan geven op basis van keywords, direct op de plaats waar iemand zijn vraag stelt. Het belangrijkste is dat de oplossing past bij het niveau en de context van de gebruiker. De Reddit divorce bot werkte bijvoorbeeld totaal niet als een twitter bot, simpelweg omdat mensen daar niet hun vragen over relaties en scheidingen bespraken.

Onze stakeholders over legal design

De meeste van de stakeholders zijn wel bekend met idee van of de term legal design, maar het toepassen in de praktijk blijkt vaak nog moeilijk. Daar werden meerdere reden voor gegeven:

• Er is een transitie binnen de hele sector nodig. Als niet alle betrokken partijen hun best doen om teksten leesbaar op te stellen, kan je als individu weinig doen.
• Het is moeilijk om bestaande routines en manieren van werken te doorbreken, zeker als er tijdsdruk is.
• Voor buitenstaanders lijkt er soms zelfs geen wil te zijn om juridische documenten te vereenvoudigen om ze toegankelijk te maken voor niet-juristen.
• Legal design toepassen is een werk van lange adem omdat iedere jurist start van andere juridische documenten en templates die nog aangepast moeten worden.

Tijdens de brainstorm hebben we het over verschillende invalshoeken en oplossingen gehad om deze problemen aan te pakken.

De legal design brainstorm

We zijn de brainstorm begonnen met een oefening om een beeld te schetsen van het succesverhaal van legal design. Hier kwamen verschillende krantenkoppen uit van een transitie naar legal design:

• “Iedereen jurist met een smartphone”
• “Gedaan met onbegrijpbare wetteksten”
• “Eenvoudige afspraken maken goede vrienden”

Het grote thema is dat ook niet-juristen sneller en eenvoudiger aan de slag kunnen met juridische documenten, bijvoorbeeld door mondelinge contracten, of omdat de wetgever (zichzelf) heeft verplicht om begrijpbaar te communiceren en wetgeving te testen. Ook ging het over het belang om ondernemingen te overtuigen van de meerwaarde van legal design, namelijk het verhogen van vertrouwen, het verminderen van werk en vergemakkelijken van innovatie.

Gezamenlijke ideeën 

Vanuit deze succesverhalen hebben we gezamenlijk verschillende ideeën bedacht die als use case voor de legal design workshop in november kunnen dienen. We lijsten een aantal van die ideeën op:

• Een soort nutri-score voor contractvoorwaarden waaraan je in een oogopslag kan zien hoe complex een tekst is.
• Gestandaardiseerde pictogrammen en templates die kunnen worden (her)gebruikt.
• Automated contract generation: makkelijke tools en chatbots om leesbare contracten mee te genereren.
• Co-creatie en usertesting van contracten
• Systeem om de juiste jurist te vinden
• Basisreglementering voor verkoopcontracten en consumentenwetgeving

En dan nog wat aandachtspuntjes...

Onze indruk is dat er zeker veel goodwill is om met legal design bezig te gaan, maar dat de stap om het effectief te doen nog een aantal barrières ondervindt. Om hier op in te spelen zijn er verschillende punten waar wij in de loop naar de workshop ook mee rekening kunnen houden, zoals:

• De term legal design kan afschrikken, het gaat in essentie om het leesbaarder en toegankelijker maken van documenten en processen.
• Hoe kunnen we de baten van legal design nog beter uitleggen aan juristen en bedrijven, zodat zij hier ook een investering in kunnen doen die op de lange termijn zal uitbetalen?

Over

Foto van Maxim Berg via Unsplash