Finland - Wet betreffende het hergebruik van gezondheids- en sociale gegevens
Finland heeft als eerste Europees land een prototype van een ruimte voor gezondheidsdata (Health Data Space) in gebruik genomen. Het land keurde in 2019 een AVG-conforme wet goed die de overheid in staat stelt gezondheids- en welzijnsgegevens van burgers te bundelen in één agentschap (Findata). Sinds de invoering van de wet waren er overgangsmaatregelen van kracht, maar sinds 1 mei is de nieuwe wetgeving van toepassing.
Het doel van de wet is een doeltreffende en veilige verwerking van en toegang tot persoonlijke sociale en gezondheidsgegevens te vergemakkelijken met het oog op sturing en toezicht van overheidsprocessen en onderzoek, ontwikkeling en innovatie in de gezondheids- en de sociale sector. Een tweede doel is het waarborgen van de rechten en vrijheden van de burger bij de verwerking van persoonsgegevens.
Wat: Wet
Impactniveau: 1 - Juridisch bindend document met een directe impact
Voor wie: Beleidsmakers, digitale dienstverleners en gebruikers, bedrijven, het onderzoeksveld
Relevant voor ons land:
In ons land zijn er ook al projecten opgestart rond ruimtes voor gezondheidsgegevens. Sciensano werkt mee aan het Joint Action Towards the European Health Data Space (TEHDAS)-project. In Vlaanderen werken Domus Medica, de Koning Boudewijnstichting, VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), het Vlaams Patiëntenplatform vzw en Zorgnet Icuro aan een systeem dat We Are noemt. Er is echter nog geen wetgevend initiatief om het secundair delen van gezondheidsgegevens te regelen.
De Finse wetgeving loopt voor op het Europese wetsvoorstel, dat dit najaar zal gepresenteerd worden. Het is voor ons land alvast interessant om te observeren hoe Finland dit thema aanpakt.
Samenvatting
Het secundaire gebruik van gezondheids- en welzijnsgegevens houdt in dat de gegevens van de gebruiker die tijdens activiteiten in de gezondheids- en sociale dienstensector worden gecreëerd, voor andere doeleinden zullen worden gebruikt dan de primaire reden waarvoor zij oorspronkelijk zijn opgeslagen. Deze gegevens kunnen dan gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek, om via statistieken informatie te verzamelen voor het beleidsproces of om het functioneren van de overheid bij te sturen.
Europa
De totstandbrenging van een Europese gegevensruimte is een van de prioriteiten van de Commissie voor de huidige legislatuur (2019-2025). Het is een onderdeel van twee verschillende plannen van de Europese Commissie, die enerzijds een Europese Gezondheidsgemeenschap wil creëren, en anderzijds werk wil maken van een Europese Datastrategie.
Volgens de Commissie zal de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens:
- de veilige uitwisseling van patiëntengegevens en de controle van de burgers over hun gezondheidsgegevens bevorderen
- onderzoek naar behandelingen, geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en resultaten ondersteunen
- de toegang tot en het gebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoek, beleidsvorming en regelgeving aanmoedigen, met een vertrouwd governancekader en met inachtneming van de regels inzake gegevensbescherming
- digitale gezondheidsdiensten ondersteunen
- de veiligheid en aansprakelijkheid van AI in de gezondheidszorg verduidelijken
De Europese Commissie werkt ook aan een wetgevingsvoorstel om ruimtes voor gezondheidsgegevens te regelen. Dit voorstel wordt verwacht tegen eind 2021.
Finland
Finland loopt dus voor op de Europese Commissie en heeft dus zopas een prototype van een ruimte voor gezondheidsgegevens in gebruik genomen.
Waarom schakelt Finland zo snel?
Finland heeft een lange traditie in het verzamelen van gegevens in registers, maar door verschillende oorzaken zoals privacybeperkingen en technische vereisten werd het gebruik van de gegevens bemoeilijkt. Door vroegtijdig wetgeving in te voeren kan het land al de vruchten plukken van deze gezondheids- en welzijnsgegevens. Het mogelijk maken van secundair gebruik van gezondheidsgegevens kan een heel ecosysteem van organisaties (bv. start-ups, onderzoeksinstellingen, de farmaceutische industrie) ten goede komen. Indien Finland op de Europese verordening moet wachten, verliest het land kostbare tijd terwijl het de gegevens al ter beschikking heeft.
Wat houdt de wet in?
Met deze wet wil het land een efficiënte en veilige verwerking mogelijk te maken van persoonsgegevens die worden verzameld tijdens de verstrekking van welzijns- en gezondheidszorg, alsmede van persoonsgegevens die worden verzameld met het oog op sturing, toezicht, onderzoek en het verzamelen van statistieken over de welzijns- en gezondheidszorgsector
De wet zal een vlottere en snellere verwerking van gegevensvergunningen mogelijk maken, een vlottere vergelijking van gegevens uit verschillende registers, een gemakkelijker en efficiënter gebruik van waardevol welzijns- en gezondheidsmateriaal bij onderzoek en ontwikkeling en kennisbeheer bij dienstverleners. De wet zal ook de gegevensbeveiliging verbeteren
Gegevensautoriteit
Om het secundair gebruik van welzijns- en gezondheidsgegevens te stroomlijnen en te beveiligen werd in de wet ook een oprichting van een nieuw overheidsagentschap voorzien, namelijk Findata. De overheidsorganisatie is een onderdeel van het National Institute for Health and Welfare, maar staat los van de andere activiteiten van het overheidsdepartement.
Findata zorgt enerzijds voor het verzamelen en beveiligen van gegevens en anderzijds zorgt het voor vergunnings- en begeleidingsdiensten voor organisaties die de gegevens willen gebruiken.
Gegevensvergunningen
Een organisatie die gegevens wil gebruiken dient een vergunning aan te vragen wanneer:
- gegevens van verschillende verwerkingsverantwoordelijken worden gecombineerd
- de registergegevens afkomstig zijn van particuliere aanbieders van welzijns- en gezondheidsdiensten
- de gegevens zijn opgeslagen in de overheidsdatabases (Kanta-services).
Er zijn twee verschillende niveaus van gegevens die door het
Findata-systeem worden verstrekt, en verschillende manieren om toegang
te krijgen:
- Gegevens op individueel niveau: gegevens die kunnen worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek, statistiek, onderwijs, sturing door de autoriteiten, toezicht, planning en prognoses. Deze gegevens zijn voor een bepaalde periode beschikbaar in een omgeving met toegang op afstand. De gegevens zijn geanonimiseerd of gepseudonimiseerd. Een plan voor het gebruik van de gegevens is vereist voor de toegang tot gegevens
- Gegevens op statistisch niveau: gegevens die kunnen worden gebruikt voor de bovengenoemde doeleinden en daarnaast voor ontwikkeling en innovatie en kennisbeheer. Dit soort gegevens wordt rechtstreeks aan de klanten geleverd.