Wat heeft het nieuwe jaar in petto voor de toepassing van AI in onze maatschappij? In deze blogpost werpen we een blik in de glazen bol. Hier zijn alvast zeven trends die je in het oog moet houden.

• Zelfrijdende wagens schakelen een niveau hoger

Zelfrijdende wagens die aangestuurd worden door AI gaan vanaf dit jaar een nieuwe fase in. Het Duitse Kraftfahrt-Bundesamt (KBA), de regelgevende instantie voor verkeer, hebben eind vorig jaar het geautomatiseerde Drive Pilot-rijsysteem van Mercedez-Benz goedgekeurd. Dit is het eerste commercieel verkrijgbare systeem voor autonoom rijden van niveau 3 in de wereld. Niveau 3 is het eerste van zes automatiseringsniveaus van SAE International waarbij de menselijke bestuurder (onder goedgekeurde omstandigheden) de handen van het stuur kan halen terwijl de auto zichzelf bestuurt.

Het verschil tussen autonoom rijden op niveau 2 (gedeeltelijke automatisering) en niveau 3 (voorwaardelijke automatisering) is dat voor beide niveaus nog steeds een bestuurder nodig is om de controle over te nemen, maar de bestuurder voor niveau 3 niet meer zal worden gevraagd om de controle over te nemen na een bepaald interval wanneer hij of zij het stuur niet heeft aangeraakt.

De Drive Pilot-module, waarmee voorlopig twee Mercedez-automodellen zullen uitgerust worden, zal dit jaar op de weg toegelaten worden in Duitsland, maar het systeem is enkel goedgekeurd om op bepaalde vooraf in kaart gebrachte snelwegen te rijden met snelheden tot 60 km/u (de regelgevende instanties hebben nog niet besloten of ze het systeem toestemming geven voor snelheden tot 130 km/u). Volgens Mercedes-Benz voldoet meer dan 13.000 km aan wegen aan deze voorwaarden.

Andere automakers zitten in het spoor van Mercedez-Benz. Honda heeft met Legend EX ook een model met de niveau 3-standaard, maar is enkel beschikbaar in Japan voor lease-verkoop. Toyota Motor, Lexus, GM en Tesla beschikken over modellen met de niveau 2-standaard, maar werken volop aan nieuwe modellen. Tot slot: Hyundai gaat nog een stap verder en ontwikkelt momenteel ‘metamobiliteit’, een toekomstig mobiliteitsnetwerk dat mensen in de echte wereld verbindt met objecten en acties in de virtuele wereld. Een voorbeeld hiervan is een voertuig dat kan worden omgebouwd tot een werkruimte of een ontspanningsruimte met een 3D-videogame-platform.

• Taalmodellen worden volwassen genoeg voor brede commercialisering

Natuurlijke taalverwerking (NLP) verwijst naar de tak van AI die computers toelaat om via modellen tekst en gesproken taal te begrijpen op vrijwel dezelfde manier als mensen dat kunnen. Ze staan bekend als grote taalmodellen vanwege de enorme omvang van de neurale netwerken die eraan ten grondslag liggen, en zijn een dominante trend geworden in AI. 2021 kan zeker worden bestempeld als het jaar van de grote taalmodellen, omdat heel wat grote techbedrijven nieuwe, meer geavanceerde modellen uitbrachten, zoals Gopher en RETRO van Deepmind, Exaone van LG en Turing-NLG van Microsoft. Het meest bekende model is nog steeds het GPT-3 model, dat twee jaar geleden door Open AI werd uitgebracht.

NLP-taalmodellen vormen de basis van heel wat toepassingen, zoals moderne vertaalmachines. Ze helpen zoekmachines begrijpen waar zoekopdrachten over gaan zodat deze relevantere resultaten kunnen geven. Ze kunnen ook teksten voor ons samenvatten, zijn de drijvende kracht achter chatbots, kunnen copywritingtaken vervullen voor marketingdoeleinden, helpen in de strijd tegen haatspraak en fake news, enzovoort. Door de progressie die taalmodellen boeken, kan de technologie ook steeds meer taken aan. Het vermogen om taal accuraat te automatiseren opent dan ook vrijwel onbegrensde mogelijkheden voor waardecreatie.

Dit jaar zullen niet alleen de grote techbedrijven, maar ook kleine startups de aandacht naar zich toetrekken. We bereiken nu pas het punt waarop deze krachtige technologie volwassen genoeg is om het te commercialiseren op maat van de consument. Ondernemers beginnen daarom steeds meer taalgebaseerde opportuniteiten te identificeren om bijvoorbeeld activiteiten te optimaliseren of te automatiseren. Ook in de economische vooruitzichten wordt voorspeld dat er heel wat kapitaal van investeerders naar NLP-startups zal stromen.

• DALL-E & CLIP creëren een artistieke brug tussen tekst en beeld

Ook de kunstsector zal de impact voelen van de vooruitgang met NLP-technologie. Begin vorig jaar heeft het AI-lab Open AI DALL-E voorgesteld. DALL-E is een AI-programma dat beelden kan creëren uit tekstuele beschrijvingen. Het programma is nog niet publiek beschikbaar, maar het lanceerde wel het gerelateerde CLIP, een AI-model dat is getraind om te bepalen hoe goed een bepaalde tekst bij een bepaald beeld past. De broncode van het model werd vrijgegeven en vervolgens gingen heel wat artiesten hiermee aan de slag. Ook ondernemers pikten het model op. Het Canadese Wombo.ai bijvoorbeeld heeft vorige maand de app ‘Dream’ aan het grote publiek voorgesteld. Gebruikers kunnen met dezelfde technologie op een eenvoudige manier een kunst maken. Je geeft enkele trefwoorden op, kiest een stijl uit de bibliotheek van Dream en enkele seconden later geeft de app je een creatie weer.

Kunst gebaseerd op het CLIP-model is maar één voorbeeld van hoe AI steeds meer ingezet wordt voor kunstdoeleinden. Ook bij ons kwamen vorig jaar enkele artistieke AI-projecten aan de oppervlakte. Denk maar aan het ‘The Flemish Scrollers’-project van Dries Depoorter of het werk van Chris Umé en zijn pas opgerichte bedrijf MetaPhysic.ai. 2022 wordt dus misschien wel het jaar dat AI-kunst zijn grote doorbraak kent.

• Verantwoorde AI wordt mainstream

2021 was een jaar waarin AI opnieuw regelmatig in een slecht daglicht gesteld werd. Een mooi overzicht van wat er mis kan gaan met AI vind je in de AI Incident Database van het Partnership on AI. Het verantwoord toepassen van AI of ‘Responsible AI’ zal in 2022 naar alle verwachtingen steeds meer op de voorgrond treden en operationeler worden. Er is alvast heel wat om naar uit te kijken:

• Klokkenluiders lopen voorop in de strijd: Frances Haugen (ex-Facebook) en Timnit Gebru (ex-Google) werden vorig jaar wereldberoemd omdat ze de vuile was van hun voormalige werkgevers buiten hingen. Beide onderzoekers hebben al aangegeven dat ze zich willen blijven inzetten voor het ethisch gebruik van technologie. Haugen wil een beweging op gang brengen die impact heeft op hoe jongeren sociale media beleven. Gebru heeft in december een onafhankelijk onderzoeksinstituut opgestart dat beoogt zowel de schade te documenteren als een visie te ontwikkelen voor AI-toepassingen die een positieve impact kunnen hebben op achtergestelde gemeenschappen.
  
  

• In Nederland is er pas een nieuwe regering aangetreden. Alexandra van Huffelen, de nieuwe (en allereerste) staatssecretaris voor Digitalisering zal er werk maken van de oprichting van een algoritmewaakhond. Die toezichthouder zal de transparantie van algoritmes moeten bewaken en zorgen dat ze niet discriminerend en willekeurig zijn. Nederland loopt daarmee vooruit op Europa.

• De Europese instellingen zullen dit jaar voortwerken aan de AI-verordening, waarvan vorig jaar een eerste voorstel op tafel werd gelegd. In de wettekst, waarin het gebruik van bepaalde AI-systemen aan banden zal worden gelegd, zal het verantwoord gebruik van AI een prominente plaats krijgen.

• De Unesco-lidstaten hebben eind vorig jaar hun handtekening gezet onder het eerste ethische kader voor de ontwikkeling van AI. De organisatie zal in 2022 verschillende acties organiseren om de aanbevelingen hoog op de agenda te zetten bij de lidstaten.

• Versnelde automatisering in de industrie

Uit een enquête van werkgeversorganisatie VOKA bij 1000 Vlaamse bedrijven in december komt de krapte op de arbeidsmarkt naar voren als grootste bezorgdheid. België heeft na Tsjechië de hoogste vacaturegraad (aantal vacatures per werkzoekende) van Europa. Verschillende economische vooruitzichten voorspellen dat de krapte ook de komende jaren nog zal aanhouden.

Om dat probleem te counteren wordt verwacht dat er versneld werk zal gemaakt worden van automatisering in productieprocessen. Volgens een vorig jaar gepubliceerd rapport van Ericsson Industry Lab verwachten zes op de tien Belgische productiebedrijven dat minstens 80 procent van hun productieproces binnen dit en tien jaar geautomatiseerd is.

Er zijn verschillende signalen waar te nemen dat automatisering en robotisering vanaf dit jaar stevige stappen vooruit zal zetten: in de VS zag men vorig jaar de verkoop van industriële robots sterk stijgen omwille van de groeiende economie en ziet men 2022 als een doorbraakmoment. Op technologisch vlak verwacht men dat automatiseringsprocessen laagdrempeliger zullen worden en dat AI een turbo zal zetten op ontwikkeling van robotica.

• Gezichtsherkenningstechnologie wekt extra debat op

Het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie is wereldwijd aan een opmars bezig. In China is het gebruik van de technologie al sterk in de maatschappij geïntegreerd, maar ook in andere delen van de wereld wordt het steeds vaker ingezet. Vooral op vlak van ordehandhaving is de technologie populair. Bijvoorbeeld in de VS steeg het aantal luchthavens dat gebruik maakt van gezichtsherkenningstechnologie voor identiteitscontrole van 17 in 2020 naar 182 in 2021. Ordehandhavingsinstanties in 11 Europese landen maken momenteel voor onderzoek reeds gebruik van biometrische herkenningssystemen. Acht andere landen sluiten hierbij aan dit jaar.

Het gebruik van de technologie is omstreden en zorgt voor heel wat debat. Tegenstanders van de technologie wijzen op het gevaar voor privacy en bias bij het gebruik, terwijl voorstanders beweren dat de aandacht voor verschillende incidenten met het gebruik van gezichtsherkenning door de politie de technologie een slechte naam heeft gegeven.

In de VS heeft recent lokaal overheidsbeleid het gebruik van gezichtsherkenning door de politie aan banden gelegd, bijvoorbeeld in San Francisco en in de staat Washington. Ook in Europa leeft er een gelijkaardig sentiment. De belangrijkste toezichthouder voor gegevensbescherming van de Europese Unie en het Europees Comité voor gegevensbescherming hebben ervoor gepleit om gezichtsherkenning op afstand in openbare ruimten volledig te verbieden. Of er ook effectief een verbod komt, zal de Europese AI-verordening uitwijzen, waarvan dit jaar de contouren zullen vastgelegd worden. Het zal wel nog een heel tijdje duren, aangezien de verordening nog een heel wetgevend proces moet doorlopen. In tussentijd wordt verwacht dat toezichthouders voor privacy in Europa gebruik zullen maken van de Algemene Verordening Gegevensbescherming om de zich snel ontwikkelende technologie te reguleren.

• De technologie ‘Digitale tweelingen’ breekt door

Een technologie die al een tijdje in de lift zit en die we in 2022 meer en meer zullen zien opduiken, zijn de digitale tweelingen (digital twins). Een digitale tweeling is een virtuele weergave van objecten, omgevingen, processen of personen uit de fysieke wereld. Internet of Things-technologie, zoals een sensor, wordt gebruikt om big data te oogsten van de fysieke omgeving. Vervolgens worden de data gevoed aan een AI-model voor de creatie van een digitale tweeling. Er is een verbinding tussen de digitale en fysieke component met het oog op optimalisatie, real-time monitoring, foutdiagnose en vroegtijdige voorspelling.

Digitale tweelingen hebben een enorm potentieel, bijvoorbeeld voor sectoren waar dure of schaarse fysieke objecten worden gebruikt of voor hedendaagse uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden. De technologie kan in de industrie ingezet worden voor de optimalisering van onderhoudsprocessen van machines. In de gezondheidszorg en farmaceutische sector helpt de technologie bij de productie van vaccins en het nabootsen van inwendige organen. etenschappers en stadsontwikkelaars kunnen digitale tweelingen dan weer gebruiken om in te spelen op de klimaatverandering.

De digitale tweeling staat nu pas op doorbreken omdat de technologie stilaan op punt begint te staan. De data die verzameld wordt via sensoren neemt toe, net zoals de beschikbare rekenkracht die nodig is om complexe analyses te maken. In Vlaanderen zien we de technologie voorlopig vooral in een stedelijke context. Antwerpen beschikt reeds over een digitale tweeling en in Brugge en Gent krijgen deze projecten vorm. Ook het agentschap Digitaal Vlaanderen werkt mee aan een Europees project dat wil nagaan hoe steden in de toekomst leefbaar kunnen gehouden worden voor oudere mensen.

Afbeelding: Freepik, Macrovector , Vectorjuice