Beginnen doen we met “2001: A Space Odyssey”. Deze klassieker van meester-regisseur Stanley Kubrick uit 1968 staat bekend als een film die zijn tijd zowel visueel als technisch ver vooruit was en tot op vandaag blijft het een intrigerend kunstwerk. Van het twee minuten durend zwart beginscherm tot de bevreemdende eind-scènes, blijft deze film de aandacht trekken. Boordcomputer HAL 9000 speelt daarin een cruciale, niet altijd even vriendelijke, rol. Dat andere films met AI in een bijzondere rol duidelijke verwijzing bevatten naar ‘2001’ wekt dan ook geen verbazing. (Zo is er bijvoorbeeld boordcomputer GERTY uit de film ‘Moon’ die wel wat trekjes van HAL 9000 heeft en zijn de robots TARS en CASE uit ‘Interstellar’ duidelijk vormgegeven naar de monolieten uit ‘2001’).

Vervolgens zijn er een paar recentere films waarin AI een subtielere rol speelt en die een goede illustratie zijn van de fundamentele vragen die de ontwikkeling en het gebruik van (vergevorderde) AI met zich meebrengt. Zo wordt in de film ‘Her’ hoofdpersonage Theodore (gespeeld door Joaquin Phoenix) verliefd op de virtuele spraakassistent Samantha (ingesproken door Scarlett Johansson). Wat begint als een simpel gesprek, mondt via kleine stappen uit in een complexe relatie die zich kan spiegelen aan een authentieke menselijke relatie. Een film die doet nadenken over de aard van menselijke relaties. Ook in ‘Ex Machina’ raakt een van de menselijke hoofdpersonages, Caleb, emotioneel verbonden met de vrouwelijke androïde Ava, die werd ontworpen door Caleb’s baas Nathan. Caleb is de Chinese vrijwilliger die een Turing-test met Ava moet voltooien. Tijdens deze test blijkt echter dat Ava minder goede intenties heeft dan Caleb aanvankelijk verwachtte, wat resulteert in een beklijvende ontknoping van de film. (o.a. filosoof Nick Bostrom waarschuwt in zijn boek Superintelligence voor situaties waarin een AI in een gecontroleerde omgeving wel wenselijk gedrag vertoont, maar eenmaal ‘losgelaten’ ongewenst gedrag vertoont).

Verder kunnen we ook nog verwijzen naar enkele hartverwarmende kinderfilms die de laatste decennia zijn verschenen en waarin AI ook een bijzondere rol speelt. Zo vertelt “Wall-E” het prachtige verhaal van Wall-E en EVE, twee totaal ongevaarlijk robotjes die met hun liefde de aarde redden en de vadsige mensheid tot inzicht brengen. “Big Hero Six” vertelt dan weer het verhaal van Hiro Hamada en de door zijn broer ontworpen, opblaasbare EHBO-robot Baymax. Buiten al het technisch vernuft dat deze film tentoonspreidt, illustreert de film ook de ongelooflijke mogelijkheden die AI ons kan bieden.

Tot slot moet ook nog Marvin uit “The Hitchhiker's Guide to the Galaxy” worden vermeld, al is het niet zeker of hij dat zelf wel zou willen. Deze depressieve robot, waar het liedje ‘Paranoid Android’ van Radiohead is naar vernoemd, maakt doorheen deze film tal van opmerkingen waaruit blijkt dat hij zich ongelooflijk verveelt omdat hij zijn gigantische brein niet kan gebruiken. Ingesproken door de betreurde Alan Rickman, zorgt Marvin er mee voor dat deze film een amusante prent is die je meerdere keren kan bekijken.