Zomerblog: Hoe zou (big) data kunnen helpen om duurzame verandering te creëren?
24.08.2022
Van op een afstand lijken Big data en duurzame verandering twee verschillende werelden. Data is gebaseerd op cijfers en structuur, op statistiek en modellering. Duurzame verandering is daarentegen gebaseerd op verandering van waarden, normen en handelen. In realiteit zijn ze echter perfect verzoenbaar en zelfs veel meer dan je in eerste instantie zou denken. Duurzaamheid maakt meer en meer een onderdeel uit van het dagdagelijkse, zowel voor ondernemingen als voor individuen. Het lijkt er dus op dat het allemaal in de “goede” richting evolueert, maar is dit ook zo? En gaat dit voldoende snel? Vanuit mijn passie voor data en mijn persoonlijke ervaring met duurzaamheid, deel ik hierover graag mijn bedenkingen en hoop ik de conversatie mee actueel te houden.
De complexiteit van Duurzame Ontwikkeling
Duurzaamheid (sustainability) kent al een lange geschiedenis en is zeker geen recent fenomeen. De officiële definitie van duurzame ontwikkeling dateert uit de VN-commissie Brundtland van 1987 en luidt als volgt: “Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden zonder de behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen.” (cfr. de website www.duurzameontwikkeling.be/nl/internationaal-beleid/verenigde-naties). Tot op heden is duurzame ontwikkeling nog steeds opgebouwd rond 3 pijlers (de 3P’s): Mensen (People), Milieu (Planet) en Economie (Profit) waarbij vaak een 4e pijler Partnerschap (Partnership) en 5e pijler Vrede (Peace) wordt toegevoegd. Later vertaalde de 3P’s zich in de ondernemingswereld naar de ESG factoren, dit acroniem staat voor Environmental, Social en Governance. Deze factoren vormden de basis voor duurzaam en verantwoord beleggen. Het uitgangspunt in dat geval is vaak wel de risicobeperking van milieu en maatschappelijke veranderingen op financiële investeringen in plaats van het duurzame karakter van die investeringen, meer details hierover vind je in het artikel “ESG investing Isn’t Designed to Save the Planet” uit de Harvard Business Review van augustus 2022. Desondanks, worden tegenwoordig duurzaamheid (sustainability), de 3P’s (of de 5P’s) en ESG vaak door elkaar gebruikt.
Om duurzame ontwikkeling gerealiseerd te krijgen, vinden er reeds talrijke uiteenlopende initiatieven plaats. Ze worden genomen op beleidsniveau, op nationaal, Europees en internationaal niveau. Het gaat om individuele acties die genomen worden door de burger als ook initiatieven die genomen worden door ondernemingen, die er hun missie van maken om duurzame ontwikkeling te realiseren. Voorbeelden van zulke initiatieven zijn de oprichting van de klimaattop (het vroegere Kyoto (1992)), het ‘Paris akkoord’ en de introductie van de ‘Sustainable Development Goals’ (SDG’s – 2015). Het gaat ook over de introductie van het ‘Fairtrade’ label (1988) waarbij de originele focus lag op het sociaaleconomische aspect van ondernemen om nadien ook de milieu impact toe te voegen. Ook de creatie van het ‘Dolphins safe’ label (1990) en van ‘GreenSeats’ (2002) waarbij beide eerder focussen op milieu in plaats van het sociale aspect, kunnen gezien worden als acties ter ondersteuning van de duurzame ontwikkeling. Meer nationale of lokale initiatieven zoals ‘Mei Plastic Vrij’ of ‘Maai Mei Niet’ zijn er natuurlijk ook. De opsomming hier is alles behalve exhaustief. Ik ben ervan overtuigd (specialisten over het onderwerp mogen hier gerust bijsturen of corrigeren) dat al deze initiatieven hebben bijgedragen aan de opmars van vegetariërs en veganisten maar ook aan het aantal circulaire ondernemingen en aan de opleving van tweedehands.
Vele acties zijn overkoepelend. Ze spelen in op de manier van ondernemen van een organisatie, maar zetten eveneens in op bewustzijn en gedragsverandering van ieder individu. Beide zijn ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Consumenten kunnen in sommige gevallen pas duurzamer consumeren als er ook een aanbod is van duurzame producten. Ik denk dan aan het aanbod van groene energie of ‘Fairtrade’ koffie. Een mogelijk oplossing is om niets meer te consumeren, maar de hamvraag blijft dan wel, is dat een oplossing? Het zal zeker ook niet de enige oplossing zijn, maar wat is dan die ideale strategie?
Eén van de grootste uitdagingen in het geval van duurzame ontwikkeling is dat de acties vaak niet complementair zijn. De initiatieven zijn zo talrijk dat het soms moeilijk is door de bomen het bos nog te zien. Welke initiatieven vormen nu juist een meerwaarde en hoe effectief zijn ze? Waar zet ik mijn beperkte resources of mijn mentaal vermogen tot verandering op in om de grootste meerwaarde te creëren voor onze toekomstige samenleving? Want niets is oneindig. Daarnaast krijgen sommige acties ook heel wat tegenwind. Als je documentaires zoals Seaspiracy en Cowspiracy mag geloven dan kan je best gewoon volledig stoppen met vis eten en dan leggen we de landbouw ook best volledig stil.
Maar wat gebeurt er dan met de mensen die daarin tewerkgesteld zijn? Recent heb je dan ook het fenomeen van ‘Greenwashing’, waarbij ondernemingen pretenderen van meer milieuvriendelijk te zijn dan ze werkelijk zijn. Hoe kunnen we deze ondernemingen identificeren? En in welke mate is er effectief sprake van ‘Greenwashing’? Het zijn allemaal geen simpele vragen en spijtig genoeg is er ook geen eenvoudig antwoord. Tijdens de podcast van The Economist in juli 2022, “Money Talks: The backlash against ESG” verwijst Henri Tricks naar zijn ESG report dat hij onlangs publiceerde. Daarin verduidelijkt hij dat de complexiteit van duurzame ontwikkeling zich vooral voordoet wanneer we Milieu, Maatschappij en Governance (ESG) in zijn geheel proberen te benaderen. Indien we ESG opgesplitst ter harte zouden nemen, zou dit de zaak al substantieel vereenvoudigen.
Meten is weten!
Data is volgens mij één van de sleutels om meer duidelijkheid te krijgen. Het zal ons helpen om een beter inzicht te krijgen in wat er nu allemaal speelt en wat de impact daarvan zou kunnen zijn. Het gaat ons helpen om een antwoord te formuleren op veel van deze vragen. Om data juist te kunnen inzetten is er echter meer nodig.
Eerst en vooral moet er gealigneerd worden over de definities en begrippen, zodat het eenduidig is wat we moeten meten en waarover we exact moeten rapporten. Want wanneer kan iets als duurzaam gezien worden? Hoe bereken jij je CO2-voetafdruk, één van de maatstaven die naar voor geschoven wordt om je klimaatimpact te evalueren? Is de CO2-voetafdruk de juiste maatstaf om de klimaatimpact te evalueren? Of moet er meer in rekening gebracht worden? Welke formules zijn in dat geval de juiste? Welk gedrag en welke activiteiten moet je wel of niet in rekening brengen bij de berekening van die voetafdruk of emissie-uitstoot? Gelijkaardige vragen gelden ook vanuit een ondernemingsperspectief. Wordt het gedrag van leveranciers en klanten mee in rekening gebracht bij de bepaling van de duurzaamheid van een onderneming of wordt er enkel gekeken naar de eigen activiteiten? En hoe zit het dan met dochterondernemingen of andere partners? Er is nood aan regulering en afspraken zodat we allemaal dezelfde taal spreken. Bij voorkeur wordt hiervoor op internationaal niveau gealigneerd. De EU Taxonomy die eind 2021 gepubliceerd werd is al een eerste aanzet om op Europees niveau duidelijkheid te scheppen. De EU Taxonomy is er gekomen ter realisatie van European Green Deal en focust zich vooral op het behalen van de gestelde Europese klimaat en Energie doelstellingen. Op het eerste zicht lijkt de EU Taxonomy zeer complex en ingewikkeld. Elia is samen met Deloitte al snel tot actie overgegaan en ze hebben de taxonomy vertaalt naar de praktijk en dit voor de cijfers en gegevens van Elia in 2020 als ook voor deze in 2021. De conclusie van deze eerste evaluatie door Elia lijkt dat ondanks de complexiteit, de taxonomy toch de nodige meerwaarde zou bieden aan ondernemingen en de industrie.
Om ESG rapportering helemaal juist te krijgen, is er nog nood aan verruiming van de scope van de EU Taxonomy. Deze focust zich momenteel namelijk vooral op ecologische duurzame economische activiteiten. De sociale of maatschappelijke impact van activiteiten wordt nog niet of nauwelijks mee in rekening gebracht. Hoewel deze meenemen in het verhaal alles complexer maakt, hoop ik dat dit in de toekomst toch realiseerbaar is. Veel bedrijven rapporteren momenteel via hun HR departement al over de diversiteit en inclusie van de onderneming. Het verder integreren van KPI’s die een betere reflectie zijn van de maatschappelijk impact van de ondernemingsactiviteiten, lijkt me de volgende logische stap.
Een bijkomende uitdaging om duidelijk te rapporteren over de impact van initiatieven, is inherent aan iedere organisatie of onderneming. Het gaat dan om het vinden van de juiste data en de toegang tot die data. In vele gevallen is de data wel beschikbaar binnen een onderneming maar is ze enkel terug te vinden op verschillende locaties en in verschillende structuren en vormen. Iedere onderneming worstelt in dat geval met de typische data uitdaging waarbij ze willen evolueren naar een werkelijk data driven organisatie. Ze willen hun data maturiteit nog verhogen en data op een transparante en eenduidige wijze beschikbaar stellen overheen alle niveaus en departementen binnen de organisatie. Momenteel zetten heel veel ondernemingen in op de evolutie naar een meer data driven organisatie, met investering in data architectuur, data kwaliteit en veiligheid etc. Het lijkt dan ook de ideale moment voor de ESG rapportering om mee op deze kar te springen en te profiteren van de huidige organisatorische veranderingen die reeds plaats vinden. Het zou wel eens een win-win kunnen zijn voor iedereen. De timing zit alvast goed.
Rapporteren is één zaak, maar hoe zit het op lange termijn?
De huidige maatregelen zorgen ervoor dat we de eerste stappen kunnen zetten om meer transparantie te creëren in het waarom van ons handelen. We kunnen op die manier evolueren naar een data gedreven duurzame onderneming en ook aan individuen geeft het de duidelijkheid om hun gedrag en handelen zo duurzaam mogelijk te laten evolueren. Ze weten in welke berekeningen en organisatie ze hun vertrouwen kunnen leggen.
Als we het ijsbergmodel van David McClelland erbij nemen om aan te tonen hoe gedragsverandering gerealiseerd wordt, kunnen we vaststellen dat er momenteel heel erg gefocust wordt op het zichtbare gedrag en de kennis van mensen en ondernemingen. Het zichtbare stelt echter enkel het tipje van de ijsberg voor. De onzichtbare componenten die gedrag en bedrijfsstrategie sturen zoals overtuigingen, waarden, normen en attitudes hebben echter een veel grotere invloed op ons gedrag. Meer inzicht en een beter begrip van deze complexe onderliggende processen en hun link met en naar duurzame verandering zouden zeker een meerwaarde vormen.
De laatste technologische vooruitgangen laten gelukkig toe dat je met de data veel meer kan dan net alleen rapporteren over dat wat je ziet, het hier en het nu. De evoluties binnen machine learning en de vooruitgangen die geboekt worden met AI laten mij hopen dat zij misschien een oplossing kunnen bieden in die moeilijke afwegingen die ons te wachten staan wanneer we een keuze moeten maken tussen milieu, maatschappij of profit. Het zijn alvast geavanceerde modellen die de huidige impact schattingen op het milieu doen. Laten we hopen dat deze modellen zo kunnen evolueren dat ze alle ecologische, maatschappelijke en economische variabelen kunnen meenemen om zo de juiste richting aan te geven. Mijn hoop is alvast gezet op de data scientists van de toekomst.
Besluit
Hoewel we al een lange weg hebben afgelegd en we op de het juiste spoor zitten, is er ook nog een lange weg af te leggen. Ik ben alvast hoopvol over de toekomst en in tussentijd is het roeien met de riemen die je hebt, zowel als organisatie als individueel. Indien je op een bewuste manier omgaat met de huidige informatie die je momenteel beschikbaar hebt kom je alvast verder! Indien je dan bovendien ervoor zorgt dat je blijft meesurfen op de verbeteringen die worden aangeboden dan ben ik optimistisch in het behalen van onze duurzaamheidsdoelstellingen en de toekomst in het algemeen.
Auteur
Het Kenniscentrum is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de blogposts die verschijnen in onze 'Zomer'-serie en zullen dan ook niet over de inhoud corresponderen. Bij vragen, opmerkingen of bedenkingen: contacteer de auteur(s)!
Lees onze volledige disclaimer hier.
Foto credits
World Economic Forum
Photo by Evgenii Goncharov on Scopio