Wat doet een Digital Ethicist?

Omdat technologie een grote rol speelt in ons dagelijkse leven, is het belangrijk een negatieve maatschappelijk impact van technologie bij de ontwikkeling zo veel mogelijk te vermijden. Toch is dit in de praktijk moeilijk, ondanks bv. de verschillende beschikbare toolsets hiertoe. In ons rapport over ‘Ethische principes en (niet-)bestaande juridische regels voor AI’, doen we de aanbeveling om een functie te creëren die het maatschappelijk, ethische en juridische perspectief bij impactvolle technologie in de gaten houdt. In deze publicatie noemen we zo iemand een digital ethicist. Maar wat doet zo een digital ethicist nu precies en welke plaats kan die krijgen in je organisatie? Daar gaat deze publicatie over.

Een digital ethicist (DE) kan binnen het bedrijf een ethische cultuur ontwikkelen en in stand houden, en actief binnen innovatietrajecten een maatschappelijk perspectief bewaken. Doel is om van ethiek niet een bijgedachte, maar een centrale pijler binnen de organisatie te maken, waarbij doorheen volledige projecten over de impact van technologie wordt nagedacht. Het idee van een ethics officer in het algemeen, en voor technologische toepassingen specifiek, is in opkomst en wordt gezien als een belangrijke ‘future-job’. Toch is er nog maar weinig consensus over hoe die rol eruit ziet: wat precies wel en niet in het takenpakket valt en hoe iemand die rol kan opnemen in een organisatie. Met deze profielschets proberen wij een algemene, maar specifieke beschrijving te geven voor (1) de functie van een digital ethicist en (2) hoe deze rol zich situeert binnen een organisatie.

Hieronder lijsten we beknopt de belangrijkste taken van een Digital Ethicist en benodigde kennis en vaardigheden waar die over moet beschikken. Download de volledige publicatie voor een uitgebreidere omschrijving van dit takenpakket en om een beter zicht te krijgen op:

• de plaats van een DE in een organisatie;
• de grootste professionele uitdagingen voor een DE;
• profielen die verwant zijn aan een DE, en waar de raakpunten en verschillen zitten;
• hoe een typische werkweek van een DE er mogelijk uit kan zien.

Een Digital Ethicist (DE) begeleidt een organisatie op het vlak van de ontwikkeling en implementatie van maatschappelijk verantwoorde technologische innovatie. Deze persoon heeft twee hoofdverantwoordelijkheden:

• Ervoor zorgen dat toepassingen voldoen aan (inter)nationale regelgeving van toepassing op AI en (digitale) technologie (compliance/naleving).
• De ethische normen en waarden van het bedrijf opstellen, implementeren en vertalen naar de werkvloer voor de ontwikkeling van (digitale) technologie met een positieve impact op mens, maatschappij en wereld (maatschappelijk verantwoord ondernemen).

Een DE beweegt zich tussen alle lagen van de organisatie om mee te beslissen over de richting van de organisatie en om binnen projecten het maatschappelijk perspectief te gronden in de werkpraktijk. De DE kan één persoon zijn, maar kan ook een team van mensen zijn die deze rol (ten dele) opnemen.

Taakomschrijving

• Een DE denkt op hoog niveau mee over de toekomstrichting van de organisatie en welke projecten, ideeën en initiatieven wel, niet of enkel mits aanpassingen uitgevoerd kunnen worden vanuit een maatschappelijk perspectief.
• Een DE bouwt aan een ethische, verantwoorde cultuur binnen alle lagen van de organisatie door:
  • het opzetten, en verder uitwerken van statements of principles, codes of ethics en ethics review boards binnen de organisatie,
  • het opzetten van algemene trainingen over belangrijke regelgeving, tools, methoden en ethische (product)ontwikkeling,
  • Evalueren in hoeverre de gebruikte methoden en tools van de DE waarde toevoegen in het proces.
• Een DE is een duidelijk aanspreekpunt voor vragen, problemen en oplossingen rondom ethische dilemma’s en wetgeving met betrekking tot technologische innovatie.
• Een DE staat in contact met juridische specialisten, ethici, vergelijkbare rollen in andere bedrijven en kenniscentra om kennis, tools en praktijken te delen en dit te vertalen naar de werkvloer.
• In ontwikkelingstrajecten is de DE van begin tot eind betrokken om de ethische impact te bewaken en sturen, aan de hand van verschillende technieken, zoals workshops, brainstormsessies, gebruiksonderzoek, impact assessments, auditeren en testen van prototypes en databeheer.
• Een DE logt gedurende het project alle beslissingen met ethische of juridische aspecten, ter verantwoording nadien.

Benodigde kennis en vaardigheden

Een DE heeft kennis van...

• de werking en ethische aandachtspunten van de technologie die binnen de organisatie centraal staat;
• het ontwikkelingsproces van technologische innovaties;
• algemene ethische vragen met betrekking tot technologie, ethische theorieën en praktijken uit techniekethiek, research ethics for human subjects, business ethics en/of professional ethics;
• ethische codes en tools voor gebruik in het ontwikkelingsproces;
• (basis)kennis van GDPR/AVG en andere relevante regelgeving.

Algemene vaardigheden. Een DE…

• is kritisch en reflectief, en kan werkpunten vertalen naar pragmatische oplossingen;
• kan gemakkelijk een globaal metaperspectief aannemen, en kan procesmatig denken;
• is goed in projectbeheer en people management;
• is communicatief en in staat om stakeholders tot consensus te brengen;
• is vertrouwd met technieken voor impact assessment;
• is vertrouwd met organiseren en faciliteren van trainingen, workshops en brainstormsessies;
• is idealiter ook vertrouwd met participatietechnieken en gebruikersonderzoek.

De nieuwigheid van rollen als een Digital Ethicist maakt dat we nog zullen blijven schaven aan deze publicatie. Bij vragen, input en feedback over hoe we deze profielschets nog verder kunnen aanscherpen, dan horen we dat graag!