Samenvatting

In januari 2021 publiceerde de Duitse federale overheid haar datastrategie, die rond vier thema’s is opgebouwd: totstandbrenging van doeltreffende en duurzame data-infrastructuren; verhogen van innovatief en verantwoord gebruik van gegevens; verbeteren van data skills en creëren van een data-cultuur; de federale overheid een wereldleider maken op het gebied van datagebruik. Met deze datastrategie wil de federale regering innovatief en verantwoord datagebruik verbeteren, vooral in Duitsland en Europa en dit in de industrie, wetenschap, het middenveld en de overheid. Tegelijkertijd willen ze eerlijke deelname gebaseerd op Europese waarden verzekeren, gegevensmonopolies voorkomen en misbruik van gegevens tegengaan.

Ze wil evenwel niet in een vacuüm opereren en stelt dat veel van de voorgestelde maatregelen nauw verbonden zijn met de datastrategie van de Europese Commissie. Voor alle nieuwe maatregelen zullen ze ook nagaan hoe deze gelinkt kunnen worden naar andere Europese lidstaten.

We bespreken kort de krachtlijnen van deze strategie.

1. De basis: effectieve en duurzame data-infrastructuren creëren

Volgens de datastrategie zijn effectieve en duurzaam ontworpen data-infrastructuren een noodzakelijke voorwaarde voor innovatie in de data-economie. Ze vormen de technische basis van componenten en diensten waarop data beschikbaar worden gesteld en software en diensten kunnen worden geleverd.

Een veilige, betrouwbare en duurzame data-infrastructuur vergemakkelijkt innovatie en waardecreatie. Daartoe wil de federale regering stimuli bieden voor het consolideren, uitbreiden en aansluiten bij bestaande infrastructuren, waaronder de voorbereiding van data en de gestandaardiseerde creatie van metadata.

Zo wil ze schaalvoordelen en netwerkeffecten creëren om investeringen in recente technologieën zoals supercomputing en quantum-computing de moeite waard te maken en de Duitse en Europese data-ecosystemen aantrekkelijker te maken voor meer gebruikers.

2. Innovatief en verantwoord gebruik van gegevens verhogen

a. Regelgeving: verbeteren van de randvoorwaarden

In dit domein wil de federale regering een kader creëren om te verzekeren dat data op een verantwoorde en duurzame wijze gebruikt en gedeeld kan worden. Tegelijk wil ze voorkomen dat er misbruik plaatsvindt. Zo wil ze meer juridische zekerheid bieden door te zorgen voor een uniforme juridische interpretatie en toepassing van de voorschriften inzake gegevensbescherming (van persoonsgegevens) door alle Duitse toezichthoudende autoriteiten.

Op het gebied van niet-persoonsgebonden data is er nog veel juridische onzekerheid en een grote hoeveelheid ongebruikt potentieel. Dit potentieel ligt in de markt van de verkoop, maar ook in toenemende mate in de zogenaamde secundaire markten, d.w.z. markten die tot stand komen nadat een product is gekocht, zoals in het kader van onderhoud en reparaties. Maatregelen die ze in dit kader vooropstelt zijn onder andere:

• de standaardisering van data-verzameling
• het bevorderen van de data-economie door de toegang tot gegevens en de interoperabiliteit en portabiliteit van data vast te leggen
• het creëren van data-verzamelingen en data-samenwerkingen aanmoedigen

Verder is er ook betere Europese regelgeving nodig voor het versterken van gegevens- en IT-beveiliging.

Ten slotte is volgens de federale regering het ontwikkelen van innovatieve, op gegevens gebaseerde bedrijfsmodellen de enige manier om ten volle gebruik te maken van de mogelijkheden van digitalisering en bedrijven zo in staat te stellen hun concurrentiekracht te vergroten. Een van de maatregelen die zij voorstellen is het versterken van de rechten van bedrijven ten aanzien van cloud computing-diensten en een overstap naar een andere cloudprovider door middel van technische specificaties te vereenvoudigen.

b. Creëren van nieuwe data-ruimten

Data-ruimten vormen een belangrijk element van innovatieve, data-gebaseerde en verantwoorde bedrijfsmodellen. Ze bieden gebruikers gedeelde, betrouwbare plaatsen voor transacties waarin data kunnen worden verstrekt, geanalyseerd en kunnen worden beheerd onder een vorm van samenwerking. In tegenstelling tot wat de term suggereert, hoeven data in data-ruimten niet centraal worden samengevoegd. Er zijn tal van manieren waarop data-ruimten kunnen worden ontworpen en dit zowel technisch als juridisch. Voorgestelde maatregelen in dit verband richten zich vooral op de ontwikkeling van data-ruimten en de financiële ondersteuning daarvan.

c. Data trustees en nieuwe vormen van samenwerking

Betrouwbare tussenpersonen, waaronder “data trustees”, kunnen een belangrijke bijdrage leveren om de toegang tot en de uitwisseling van data te verzekeren en om een gedecentraliseerde, soevereine data-economie te versterken. “Data trustees” kunnen het delen van data vereenvoudigen en vergemakkelijken door middel van verschillende structuren, bijvoorbeeld door data-infrastructuren aan te bieden en te zorgen voor naleving van de huidige gegevensbeschermingswetgeving. Ze kunnen ook hun expertise op het gebied van anonimisering, pseudonimisering en synthetische data bundelen. Zij zorgen ook voor de kwaliteit van de data, beheren toegangsrechten en garanderen de naleving van universele normen. Ten slotte kunnen zij ook optreden in het belang en voor de bescherming van consumenten. Om dit te bereiken wil de federale regering onder andere een cultuur van duurzaam delen en gebruik van data tot stand brengen en een juridisch kader creëren voor het beheer van data-ruimten en accreditatie of certificatie van “data trustees” in te voeren op grond van de Europese datagovernanceverordening (Data Governance Act).

d. Participatie verzekeren: de belangen van burgers in de data-economie versterken

Alle maatregelen met betrekking tot het verwerken van persoonsgegevens moeten de grondrechten van de gebruikers waarborgen, zijnde de bescherming van hun algemeen recht op persoonlijkheid, de eerbiediging van hun privéleven en hun informatieve zelfbeschikking.

Hoewel data veel mogelijkheden biedt, bijvoorbeeld wetenschappelijke vooruitgang, is het duidelijk geworden dat er ook negatieve gevolgen kunnen opduiken, zoals discriminatie en de manipulatie van verkiezingen.

Op dit gebied stelt de strategie voor dat er meer onderzoek gevoerd moet worden naar dergelijke negatieve gevolgen.

3. Verbeteren van data skills en totstandbrenging van een data cultuur

Om op een verantwoorde manier met data om te kunnen gaan zijn bepaalde vaardigheden belangrijk, bijvoorbeeld de gevolgen voorspellen wanneer er onzorgvuldig wordt omgesprongen met persoonsgegevens en welke regels er van toepassing zijn op het omgaan met persoonsgegevens . De strategie richt zich op vier domeinen, namelijk onze kennis als burgers, het verbeteren van data skills in het onderwijs, data skills in de arbeidsomgeving en tenslotte in burgerorganisaties.