SAMENVATTING

In april 2021 publiceerde de Nederlandse rijksoverheid een update van haar Digitaliseringstrategie. Deze strategie is opgebouwd rond zes prioriteiten: artificiële intelligentie, data, digitale vaardigheden en inclusie, digitale connectiviteit, digitale weerbaarheid en digitale overheid. Hieronder lichten we per prioriteit enkele belangrijke aandachtspunten toe (en in de mate van het mogelijke ook de bijhorende budgetten)

1. Artificiële intelligentie (meer dan €45 miljoen)
   
   Wat betreft AI vult deze strategie het Strategisch Actieplan voor AI (SAPAI) aan. Er wordt onder andere verwezen naar de succesvolle AI Coalitie (die ondertussen 400 deelnemers kent) en de ontwikkeling van het AINed-programma dat als doel heeft om Nederland als internationaal laboratorium voor de introductie van verantwoorde AI-toepassingen neer te zetten. Verder worden er ook twee thema’s behandeld: “waarborgen van publieke waarden en mensenrechten” en “internationale inzet”. Onder het eerste thema valt bijvoorbeeld te lezen dat de Universiteit van Tilburg een handreiking systeemprincipes voor non-discriminatie en ongewenste bias in algoritmische systemen heeft voorbereid, dat de Universiteit Utrecht bezig is met de ontwikkeling van een impact assessment voor mensenrechten en algoritmen en dat Binnenlandse zaken een nieuwe subsidieronde Small Business Innovation Research zal lanceren.
   
   
2. Data
   
   Onder deze prioriteit worden volgende thema’s besproken: “waarde van data”, “toegang tot data”, “Europese ontwikkelingen”, “Bescherming van persoonsgegevens”, “Programma regie op gegevens”, “Digitalisering en data voor duurzaamheid”, “data voor agro en natuurdomeinen”, “data voor energie”, “slimme en duurzame mobiliteit”. Wat betreft de toegang tot data, kan de lancering van de “Data sharing coalition” worden vermeld die intussen 38 deelnemers telt. Het doel van deze coalitie is om een generiek afsprakenstelsel voor cross-sectoraal datadelen mogelijk te maken. Op het vlak van persoonsgegevensbescherming wordt aangekondigd dat het kabinet aan een wijziging van de uitvoeringswet van de AVG werkt om meer duidelijkheid te geven over de voorwaarden voor het gebruik van biometrische gegevens met het oog op identificatie. Verder wordt ook vermeld dat bepaalde schendingen van de persoonlijke levenssfeer die veel onrust en leed veroorzaken strafbaar werden gesteld. Op het vlak van mobiliteit worden verschillende interessante initiatieven opgelijst zoals: Data for Road Safety, Nationaal Toegangspunt Mobiliteitsdata, Basis Data Infrastructuur (en het gerelateerde DEFLog), het Open Trip Model en iSHARE.
   
   
3. Digitale vaardigheden en inclusie
   
   De hieronder besproken thema’s zijn: “onderwijs”, “Inclusie”, “Digitalisering van erfgoed”, “Vaardigheden op de arbeidsmarkt”, “Vrouwen in ICT”, “Digitaal vaardig MKB”. Wat betreft onderwijs, is er sprake van de voorbereiding van een ambitieus actieplan voor de digitalisering van het onderwijs. Zo krijgt het Nationaal Onderwijslab artificiële intelligentie €80 miljoen ter beschikking en wordt er €63 miljoen gereserveerd voor de opschaling van kansrijke prototypes. Op het vlak van inclusie, wordt er melding gemaakt van onder andere het tijdelijke besluit digitale toegankelijkheid (dat inhoudt dat alle overheidswebsites toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking) en de verdere uitrol van fysieke informatiepunten Digitale Overheid. Met betrekking tot professionele vaardigheden is er het initiatief Human Capital Agenda ICT waar er wordt gewerkt aan een opschalingsplan van bestaande omscholingsinitiatieven. Wat betreft digitaal vaardig MKB (KMO’s), wordt de oprichting van 16 mkb-werkplaatsen vermeld. In die werkplaatsen helpen docenten en studenten KMO’s verder bij het opzetten van online marketing en het benutten van data. De ambitie is om de komende 3 jaar meer dan 50.000 bedrijven te bereiken met voorlichting en 3500 intensieve trajecten met bedrijven en studenten (zogenoemde sprints) op te zetten.
   
   
4. Digitale connectiviteit
   
   Hier vult de strategie het Actieplan Digitale Connectiviteit uit 2018 aan. Behandelde thema’s zijn: “vaste connectiviteit: Gigabit wordt de nieuwe norm”, “mobiele connectiviteit: verdeling frequenties en uitrol 5G”, “datacenters en zeekabels”, “lokaal beleid: kennisdeling en harmonisatie”, “implementatie telecomcode” en “Europa”. Wat betreft 5G wordt vastgesteld dat er Nederland sinds 2020 drie mobiele operators begonnen zijn met de activatie van 5G. Op het vlak van datacenters en zeekabels wordt er verwezen naar de Nationale Omgevingvisie en de Kamerbrief zeekabels.
   
   
5. Digitale weerbaarheid
   
   Behandelde thema’s zijn “weerbaarheid verhogen” (investering van €95 miljoen euro en ontwikkeling Nederlandse Cybersecurity Agenda), “dreigings- en kwetsbaarheidsinformatie delen” (rol van Nationaal Cyber Security Centrum, oprichting Digital Trust Center en ontwikkeling gerelateerde informatiedienst), “kennispositie versterken” (oprichting Dcypher), “toezicht op vitale infrastructuur”, “voorbereiding op een digitale crisis” (ontwikkeling oefen- en testprogramma, cyberoefening ISIDOOR, opstellen lijst van cybersecurity-inkoopeisen voor overheid in 11 verschillende inkoopsegmenten), “veilige ICT-producten en diensten” (wetsvoorstel uitvoeringswet cyberveiligheidsverordening), “weerbare overheid”, “landelijk dekkend stelsel bij de overheid”, “overheidsbrede cyberoefening”, “basisnormenkader informatiebeveiliging bij de overheid” (baseline informationbeveiliging overheid) en “Europese en internationale samenwerking”.
   
   
6. Digitale overheid
   
   Onder deze prioriteit vallen volgende thema’s: “innovatie inzetten om maatschappelijke problemen op te lossen” (omvat verschillende financieringskanalen: Innovatiebudget, Startup in Residence-programma en Small Business Innovation Research), “Een betrouwbare generieke digitale infrastructuur”(verwijst naar meerjarenprogramma infrastructuur digitale overheid), “betere overheidsdienstverlening door digitalisering”, “Stelsel van basisregistraties”, “digitale identiteit”, “open standaarden en broncodes” (verdere verbetering van www.data.overheid.nl), “overheidsdata” (verwijzing naar NL Digitaal: de Data Agenda Overheid en de gerelateerde Interbestuurlijke Datastrategie Overheid
   
   Wat betreft het thema “betere overheidsdienstverlening door digitalisering” kan er verwezen worden naar drie wetvoorstellen. Ten eerste is er het voorstel Wet digitale overheid. Dit voorstel beoogt onder andere de creatie van een veilige en betrouwbare digitale infrastructuur voor de overheid, zodat burgers bij hun digitale communicatie met de overheid dezelfde rechten en waarborgen hebben als bij niet-digitale communicatie en bevat ook een wettelijke regeling omtrent het delen van gegevens uit overheidsregistraties met derden, privé-dienstverleners. Ten tweede is er het wetsvoorstel Modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer, dat burgers en bedrijven het recht geeft om berichten elektronisch aan de overheid te sturen. Ten derde is er de wet elektronische publicaties die op 1 juli 2021 in werking treedt en die de overheden verplicht om alle algemene bekendmakingen en kennisgevingen centraal elektronisch te publiceren.
   

Eigenlijk vermeldt de strategie ook nog een zevende prioriteit, nl. digitalisering op alle niveaus, waarbij er verschillende aandachtspunten op Europees en internationaal niveau worden aangestipt. Meest interessant zijn het Nederlandse standpunt dat een splinternet dient vermeden te worden en dat de Nederlandse overheid zich voorneemt om actiever deel te nemen in standaardisatieorganisaties (bv. ITU of ETSI)