Context van de studie

Elk jaar voert het kenniscentrum Data en Maatschappij een onderzoek uit waarbij ze via een grootschalige bevraging de attitudes, percepties en praktijken van Vlamingen met betrekking tot specifieke data-gedreven toepassingen bevraagt. Dit jaar viel ons oog op de thuiscontext en smarthometechnologie.

Onderaan deze pagina kan je het rapport integraal downloaden.

Nieuwe data-gedreven technologieën hebben hun weg gevonden naar de private sfeer van het huishouden en het gezin. Naast slimme meters voor elektriciteit en gas gebruiken Vlaamse gezinnen steeds vaker ook intelligente persoonlijke assistenten, smart toys of trackingtechnologieën. Deze technologieën kunnen ouders ondersteunen in hun opvoeding, of het alledaags leven efficiënter en duurzamer laten verlopen. Weliswaar zijn er ook grote uitdagingen met betrekking tot privacy en controle over data.

Gebruikersonderzoek rond smarthometechnologie blijft schaars. Het rapport ‘Smarthometechnologie’ geeft meer inzicht in

1. de kennis, attitudes en bezorgdheden van Vlaamse burgers

2. het smarthomebezit in Vlaanderen door te focussen op tien populaire smarthometoestellen

3. welke adoptieredenen Vlamingen belangrijk vinden en welke drempels hen ervan weerhouden om smarthometoestellen aan te kopen

4. de aanvaardbaarheid van verschillende vormen van dataverwerking en het delen van data door verschillende smarthometoestellen

Smarthometoestellen kunnen ook gebruikt worden op manieren waarvoor ze initieel niet ontwikkeld zijn. Zo kan een slimme beveiligingscamera niet alleen gebruikt worden om een inbreker af te schrikken, maar kunnen ouders hiermee ook hun kinderen in het oog houden. Smarthometechnologie biedt vele mogelijkheden om gezinsleden en derden in het oog te houden of te ‘surveilleren’. De aanvaardbaarheid van deze praktijken in Vlaanderen is nog niet onderzocht. Omwille daarvan bespreekt dit rapport de aanvaardbaarheid van verschillende manieren waarop smarthometechnologie gebruikt kan worden om anderen te surveilleren.

Enkele sleutelbevindingen

• Helft Vlamingen heeft smarthometechnologie . 53% geeft aan één of meerdere smarthometoestellen te bezitten. Het is opvallend dat een groot aandeel respondenten meer dan één smarthometoestel heeft.
• Prijs grootste drempel. Het prijskaartje is de voornaamste drempel die Vlamingen ervan weerhoudt om smarthometoestellen aan te kopen. Hiernaast hebben Vlamingen ook duidelijke privacy bezorgdheden, waaronder schrik voor hacking en het zich niet comfortabel voelen bij de persoonlijke data die verzameld wordt.
• Datagebruik smarthometoestellen onduidelijk. Ondanks het relatief hoge bezit van smarthometoestellen in Vlaanderen bestaat er onder smarthome-eigenaren veel onduidelijkheid over de data die hun smarthometoestellen verzamelen, verwerken en verkopen.
• Vraag naar transparantie rond datagebruik. Er is bij eigenaren van smarthometoestellen een duidelijke vraag naar meer transparantie over de data die over hen wordt verzameld, verwerkt en verkocht.
  
• Aanvaardbaarheid van het delen van data is contextafhankelijk. Zo vinden Vlamingen het over het algemeen ongepast dat technologiebedrijven, de overheid en bank- en verzekeringsmaatschappijen toegang zouden hebben tot smarthomedata.
  
• Derden in huis bekijken aanvaardbaar. Smarthometechnologieën kunnen gebruikt worden om anderen te surveilleren. Over het algemeen vinden Vlamingen het aanvaardbaarder om derden te surveilleren via smarthometoestellen dan hun kinderen of partner.
  
• Zorg primeert over controle. Over het algemeen merken we op dat hoewel surveillance in een thuiscontext gedreven kan worden vanuit wantrouwen, nieuwsgierigheid en een nood aan controle, zorgzaamheid in de verschillende scenario’s en bij verschillende actoren (kind, partner, ouder) een niet te onderschatten factor is.