Goede praktijken voor het ontwikkelen van visiedocumenten over verantwoorde AI

Do's:

• Bepaal duidelijk het doel: Leg het doel van je visiedocument uit, samen met de lijst van principes of richtlijnen. Waarom maak je dit document en welke resultaten wil je bereiken? Als dit gevoelig ligt, probeer deze doelen dan intern te communiceren.
• Voorzie voldoende tijd voor verfijning: Voer iteratieve herzieningen uit, waarbij de feedback van stakeholders actief wordt meegenomen. Zorg ervoor dat de uiteindelijke tekst aansluit bij hun perspectieven en overeenkomt met de doelstellingen van de organisatie.
• Stem je visietekst af met stakeholders: Besef dat lange teksten lezers kunnen overweldigen. Overweeg in plaats daarvan om beknopte artikelen te schrijven die elk principe verduidelijken. Richt je op het bieden van bruikbare inzichten die aanslaan bij je specifieke publiek.
• Verzamel inzichten uit je sector:
  • Interview verschillende (directe als indirecte) belanghebbenden.
  • Doe onderzoek, lees relevante rapporten.
  • Stel een adviesraad samen met experten uit de sector.
  • Faciliteer co-creatiesessies om verschillende aspecten van je visietekst gezamenlijk te verfijnen.
• Voor sectorbrede visieteksten, begin met het definiëren van wat AI betekent voor je sector. Ontwikkel van daaruit principes en richtlijnen die aansluiten bij de unieke context van de sector.
• Maak gebruik van toekomstgericht denken: stel je bijvoorbeeld het AI-landschap in 2030 voor en identificeer welke principes essentieel zijn om onmiddellijk op te nemen in je visiedocument.

Don'ts:

• Vermijd generieke visiedocumenten: De visietekst van je organisatie moet zich onderscheiden van de massa. Maak geen principes of richtlijnen die weinig praktisch of uniek zijn.
• Ga verder dan woorden: Neem geen genoegen met een visiedocument dat nooit geïmplementeerd zal worden. Overweeg duidelijke acties en actoren om je visie te implementeren.
• Verduidelijk verantwoordelijkheden: In plaats van iedereen te belasten, wijs duidelijke verantwoordelijkheden toe. Zorg ervoor dat elk teamlid begrijpt wat zijn rol is bij het implementeren van verantwoorde AI.

Van visie naar actie: praktische tips voor het implementeren van je visiedocument

Het hebben van een visiedocument is een cruciale eerste stap, maar de echte impact ligt in hoe het wordt vertaald naar praktische acties. Hoe kan een organisatie of sector ervoor zorgen dat dit visiedocument onderdeel wordt van hun dagelijkse activiteiten en filosofie? Tijdens onze bijeenkomst hebben we verschillende vervolg stappen besproken:

• Vertaal naar een gemeenschappelijke taal: Overbrug eerst de kloof tussen visieverklaringen en alledaags begrip. Vertaal het visiedocument naar een duidelijke, toegankelijke taal voor alle belanghebbenden. Alleen als iedereen de visie begrijpt, is afstemming mogelijk.
• Financier concrete projecten: Om principes uitvoerbaar te maken, kun je overwegen om projecten te financieren die ze direct integreren in organisatorische processen. Of stimuleer bedrijven en organisaties om deze principes in te bedden in hun innovatiecycli. Concrete projecten brengen principes tot leven.
• Zoek inspiratie in echte cases: Leer van bedrijven en organisaties die ethische principes met succes hebben omarmd. Onderzoek hun aanpak, acties en resultaten. Inspirerende cases bieden waardevolle inzichten en praktische richtlijnen.
• Bepaal specifieke acties en tips: Ga verder dan de theorie door specifieke acties te definiëren. Creëer richtlijnen, checklists en praktische tips die de visie operationaliseren. Deze actiepunten stellen werknemers in staat om hun dagelijkse werk af te stemmen op de overkoepelende principes.
• Zet een bestuursstructuur op: Een visiedocument mag niet ophouden bij goede bedoelingen. Zet een structuur op om de implementatie ervan te evalueren. Erken dat verschillende teams of organisaties de principes met verschillende snelheden zullen omarmen. Flexibiliteit zorgt voor effectieve integratie.
• Pak AI-ethiekmoeheid aan: Naarmate AI-ethiek prominenter wordt, moet je waken voor vermoeidheid. Koppel richtlijnen voor verantwoorde AI-ontwikkeling en -gebruik aan bredere ethische principes binnen uw organisatie. Harmoniseer deze kaders om stakeholders niet te overweldigen.
• Richt een consortium of toezichthoudende entiteit op: Vorm een consortium of entiteit die verantwoordelijk is voor het toezicht op de implementatie van het visiedocument. Deze groep moet verantwoordelijkheid nemen voor de principes en evalueren in hoeverre de organisatie zich eraan houdt. Hun rol omvat het bewaken van de vooruitgang, het aanpakken van uitdagingen en het zorgen voor afstemming van de visie.
• Stel AI-ambassadeurs en koplopers aan: Identificeer personen binnen de organisatie die gepassioneerd zijn over AI en het potentieel ervan begrijpen. Stel deze ambassadeurs of koplopers aan als pleitbezorgers voor verantwoorde AI-adoptie. Ze kunnen hun teams scannen op AI-mogelijkheden die in lijn zijn met de visie, de leiding nemen over de integratie van AI-systemen en ervoor zorgen dat deze in lijn zijn met ethische principes, en collega's trainen over verantwoorde AI-praktijken.

Tijdens de discussie benadrukten we het belang van het monitoren van ethische aspecten en het uitvoeren van audits in AI-projecten. Het Kenniscentrum Data & Maatschappij heeft een ethisch logboek ontwikkeld waarin je je ethische overwegingen tijdens een AI-project kunt bijhouden. Dit logboek is niet alleen bedoeld om bij te houden welke overwegingen en beslissingen je hebt gemaakt in een AI-project, maar ook om een communicatiemiddel te hebben in een team of tussen teams om te praten over ethiek en AI. Voordat je AI-projecten doorlicht, is een cruciale stap om je een voorstelling te maken van de mogelijke impact van een AI-systeem op (in)directe stakeholders. Met behulp van tools zoals de AI Blindspots en de Tarot Cards of Tech in de ontwerpfase van het AI-systeem worden deze risico's beoordeeld voordat het systeem al is ontwikkeld. Andere tools zijn te vinden op de toolspagina op de website van het Kenniscentrum Data & Maatschappij.