Europa en artificiële intelligentie

Laten we beginnen met de dingen waar ik wel kennis van zaken heb: artificiële intelligentie (AI). Los van de vele Terminator-verhalen die ik overal graag weerleg wil ik het nu hebben over het Europese voorstel tot AI-legislatie. Want Europa gaat daar een richting uit die onze futuristische verbeelding erg aanspreekt: we gaan voor vertrouwelijke en transparante inzet van dergelijke systemen.

Waar we vaak denken aan automatisatie als het over AI-systemen gaat, stelt Europa met zijn voorstel de mens centraal. Enerzijds zodat AI niet escaleert met toepassingen die onze privacy bedreigen, anderzijds zodat we AI optimaal kunnen toepassen, als assistent. Europa wil ervoor zorgen dat de werking van een AI-model en zijn voorspellingen transparant en inzichtelijk zijn voor ontwikkelaars en eindgebruikers. Ik ben dan ook trotse projectmedewerker aan het TETRA Explainable AI project tussen PXL Smart ICT en het expertisecentrum voor Digitale Media (EDM) aan UHasselt. We onderzoeken daarin de mogelijkheden om AI transparanter en verklaarbaar te maken voor eindgebruikers én ontwikkelaars. Want niet alleen die gebruikers, maar, ook de maatschappij in het algemeen heeft nood aan meer transparantie. Die mindset zou mogen verder vloeien naar andere sectoren. Want stel je maar eens voor dat dokters beslissingen nemen over patiënten op basis van een AI-model dat zijn beslissingen zelf niet kan uitleggen aan de dokter. Verklaarbaarheid is overal nodig!

Europa geeft dus alvast het goede voorbeeld. Een kaderende wetgeving (met weliswaar veel regeltjes, waar ik de discussie over het administratieve in het midden laat) om ervoor te zorgen dat we met zijn allen bewust omgaan met de gevaren maar ook de voordelen van AI-technologie.

Nu, allemaal goed en wel natuurlijk dat het bij een visie begint. Het toepassen is echter een heel ander verhaal, dat blijkt elke dag opnieuw in mijn onderzoeken en initiatieven waarbij ik betrokken ben. We willen allemaal aan de slag met artificiële intelligentie in onze businessprocessen, maar weten vaak niet welke belangrijke rol (goed gestructureerde) data daarin speelt.

Eerst digitaliseren

Om aan de slag gaan met data is één van de belangrijkste stappen een digitaliseringsproces opstarten. Een grote stap ook, want uit onderzoek blijkt dat 2 op de 3 Limburgse (en bij uitbreiding Vlaamse) bedrijven nog leek tot amateur is op vlak van datagedreven ondernemen. Vanaf september proberen we daar vanuit PXL alvast wat stapjes in te zetten door o.a. antwoorden te bieden met data op courante businessvragen en -uitdagingen. Maar met de beperkte ervaring die ik heb, met wat ik lees en de ervaringen ter voorbereiding van dat project valt er mij één groot struikelblok op: mindset. Waar het allemaal van vertrekt.

Iets wat niet evident is, want we zijn allemaal alle dagen druk in de weer met alles rond te krijgen, willen zoveel mogelijk tegelijk doen en liefst onszelf ook zoveel mogelijk druk opleggen om alles perfect af te ronden. De verantwoordelijkheid om te digitaliseren komt daar dan nog eens bovenop. En wat doet men dan vaak? Één persoon erop zetten die niets anders moet doen als zorgen dat het bedrijf kan digitaliseren.

En daar blijkt het dan wat mis te lopen. Digitalisering is meer dan dat, iedereen in het bedrijf moet mee zijn. Het gaat in dit geval om het werk voor iedereen makkelijker te maken. Dat betekent ook dat er een bewustmaking nodig is naar elk individu toe om zijn/haar eigen steentje erin bij te dragen. Zodat iedereen er zelf in gelooft, zodat iedereen de neuzen in dezelfde richting heeft. Vele handen maken licht werk op dat vlak, en iedereen is ermee gediend. Maar die groeimindset creëren bij iedereen, dat is een kunst op zich. Daar moest zelfs een boek over geschreven worden.

Een groeimindset ontwikkelen is niet eenvoudig. Het raakt ons als individu, want het heeft grotendeels te maken met moed en durven toegeven dat onze standaard manier van werken, of een businessplan dat altijd gewerkt heeft, nu misschien eens moet worden omgegooid. Het is een stukje breken met het verleden, een stukje trots aan de kant zetten om straks nog mooiere dingen te realiseren en vooral te blijven innoveren. Maar we mogen ons niet klakkeloos verliezen in die mindset van innovatie. We kunnen best trouw blijven aan onszelf en de juiste energie van onszelf inzetten om die dingen te kunnen doen. Met andere woorden, mentaal welzijn speelt hier ook een belangrijke rol.

De link met mentaal welzijn

Zoals ik al licht heb aangegeven in de inleiding ben ik zelf nogal geïnteresseerd in mentaal welzijn. In het algemeen, maar ook op de werkvloer. Burn-outs blijven helaas nog als paddenstoelen uit de grond schieten. Elk jaar hebben we er meer en meer aan de hand. En als iemand die zelf geleden heeft onder een burn-out twee jaar terug en zelf geconfronteerd werd met een ingewikkeld en complex verleden dat daartoe geleid heeft, durf ik mij wel ervaringsdeskundige te noemen.

Mijn eigen therapie, waarbij ik zonder verpinken wil toegeven dat ik dat nu nog steeds volg, en dialoogvoering met coaches hebben mij op dat vlak tot een belangrijk inzicht geleidt: perfectionisme kan problematisch zijn. We leven in een wereld waarin perfectionisme in sollicitatiegesprekken nog steeds als één van onze sterke eigenschappen naar boven wordt gehaald. En oké, dat heeft zeker zijn voordelen op professioneel vlak. Maar in een snelgroeiende wereld waarin we als mens tegenwoordig niets anders meer doen als ons aanhaken aan die razendsnelle trein van technologie, lopen we gigantisch hard tegen de lamp. We worden slachtoffer van onze eigen successen. En ook dat heeft met mindsets te maken: we willen goed genoeg zijn, performant genoeg zijn en liefst nooit fouten maken.

We komen nog te vaak thuis (of ja, in corona-tijden klappen we de laptop dicht) met het gedacht wat er morgen nog allemaal moet gebeuren en welke contacten er nog gelegd moeten worden. Die druk bleef het afgelopen anderhalf jaar meer dan ooit leven. En als het dan teveel werd deden we gewoon die laptop terug open ’s avonds. Dat kan er nog wel even bij.

Dat gedrag maakte dat we geen (of toch weinig) tijd maakten voor ontspanning, voor offline tijd. We leefden mede dankzij corona veel vaker in ons online hersennetwerk, waarin we continu onze aandacht moesten vestigen op alles waar we mee bezig zijn, en op alles wat fout kon lopen. Elke minuut van de dag moest alles op wieltjes blijven lopen.

Daarnaast hebben we ook ons offline hersennetwerk, een rustnetwerk. Een naam die eerder doet denken aan momenten waarin we niet aan het werk zijn. Niets is minder waar. Het is een aandacht die naar binnen gericht is, dat zorgt voor empathie, een goed zelfbeeld en creativiteit. Allemaal zaken die toch zeker zijn waarde hebben in ons professionele leven. Creativiteit heeft veel geleden onder de crisis, want zeg nu zelf. Wanneer zijn we het creatiefst? Ik moet geen gedragspsycholoog zijn om te kunnen zeggen dat ik creatief ben wanneer er rust in mijn hoofd is en wanneer ik me echt 100% wil smijten die dag omdat ik het graag doe. Niet omdat ik het moet doen uit een vrees dat het anders zou mislopen.

Creativiteit is ook nodig om te digitaliseren. Een bezoek aan een VOKA-event op KRC Genk heeft me dat geleerd: willen we onze businessprocessen digitaliseren, dan kunnen we best eens volledig vanaf nul beginnen denken en dat eindpunt in beschouwing nemen. Waar willen we naartoe? Hoe zou de wereld op zijn mooist zijn als we nu gewoon eens helemaal freewheelen, en alles mogelijk zou zijn? Het zijn die vragen die tot onze verbeelding spreken en onze creativiteit aanraken. En geen nood, met een heel team dat eraan werkt, met alle departementen binnen het bedrijf met eigen domeinkennis zal elke vorm van input wel bijdragen aan een realistische totaaloplossing. Dat wordt vanzelf geschaald tot iets haalbaars.

Parting words

Laten we dus werken aan die mindset. Mindset die ons in eerste instantie tevreden moeten stellen met onszelf, zodat we voldoening vinden in de dingen die we dagelijks doen. In plaats van bij thuiskomst denken aan wat er morgen allemaal moet gebeuren en welke mails we nog moeten versturen, eens leren om terug met een glimlach thuis te komen en te durven zeggen: vandaag heb ik echt goed gewerkt. Bij die mindset is het belangrijk om niet perfect te willen zijn, digitalisering is ook een proces dat niet altijd vlotjes verloopt, het is een proces van proberen en aanpassen indien nodig en creativiteit. Daarom moeten we terug leren om meer uit ons onlinenetwerk te treden en meer tijd te maken voor onze creatieve vaardigheden. Zodat we die binnenkort terug kunnen inzetten in het digitaliseren van onze bedrijfswereld, en in een volgende stap innoveren met artificiële intelligentie.

Vele ingewikkelde teksten en boodschappen zo in een zomerblog. Maar mijn boodschap is vooral, neem uw tijd. Het is zomer, ga er eens lekker tussenuit en stap daarna met een frisse blik en mindset terug in die professionele wereld. Om daarna die veranderingen mee mogelijk te maken. Want je verdient het, zeker na zo’n lastige thuiswerkperiode. We hebben hard gewerkt, het is hoog tijd voor ontspanning.

Geniet ervan, het is je gegund!