De Vlaming, AI en automatisatie: nieuwsgierig maar toch ook bezorgd

Midden april werd de jaarlijkse imec.digimeter opnieuw gepubliceerd. Dit rapport bestudeert digitale trends in Vlaanderen (2981 respondenten representatief voor Vlaanderen op provincie, geslacht, leeftijd en opleidingsniveau). Voor het derde jaar op rij had het rapport ook aandacht voor de kennis en perceptie van de Vlaming omtrent artificiële intelligentie (AI). In deze editie is er ook extra aandacht voor automatisatie en algoritmes. Hoog tijd om eens in de cijfers te duiken!

Kennis en attitude

Over het algemeen merken we dat de zelfgerapporteerde kennis van AI behoorlijk stabiel bleef over 2018, 2019 en 2020. Ook in 2020 geeft iets meer dan de helft (56%) van de Vlamingen aan AI te kennen en heeft iets minder dan de helft (41%) van de Vlamingen een positieve attitude tegenover AI. Opvallend is wel dat meer dan tweederde (69%) van de Vlamingen die AI niet kennen geen mening heeft over AI. Zij stellen hun oordeel dus nog even uit.

Bij jongeren (16- tot 24-jarigen) zien we zowel op vlak van kennis als attitude een sterke inhaalbeweging. Waar in 2019 nog 52% van de jongeren aangaf AI te kennen, is dat in 2020 al 61%. Ze hebben ook een positieve ingesteldheid met 56% van hen die positief staan ten opzichte van AI.

Bij jongeren (16- tot 24-jarigen) zien we zowel op vlak van kennis als attitude een sterke inhaalbeweging.

Nieuwsgierig maar ook bezorgd

Het valt op dat de nieuwsgierigheid naar de mogelijkheden van AI sterk toeneemt bij de Vlamingen. In 2020 is 70% van de Vlamingen nieuwsgierig naar die mogelijkheden (wat een stijging is van 10 procentpunten sinds 2019). Vooral bij de groep die aangeeft AI niet te kennen stijgt de nieuwsgierigheid van 22% in 2019 naar 41% in 2020. Je hoeft met andere woorden zeker geen krak te zijn in AI om toch nieuwsgierig te zijn naar de mogelijkheden! Daarnaast zien we dat 47% van de Vlamingen nog steeds bezorgd zijn over een negatieve impact van AI. Dat blijft stabiel voor zowel mensen met (48%) en zonder (44%) kennis van AI.

Het is dus duidelijk dat bezorgdheid de nieuwsgierigheid niet in de weg staat.

Als we kijken naar de bezorgde Vlamingen, merken we op dat er eigenlijk slechts een kleine groep (12%) van hen niet nieuwsgierig is, 12% is onverschillig en 76% is wel nieuwsgierig. Het is dus duidelijk dat bezorgdheid de nieuwsgierigheid niet in de weg staat.

Automatisatie

Algoritmes en AI bepalen in toenemende mate ons alledaagse doen en laten: we ontvangen nieuwsberichten via Google News, series worden aangeraden door Netflix, of de belangrijkste berichten worden geselecteerd door Instagram. Automatisatie lijkt alom aanwezig te zijn. Maar zijn we ook bereid om zulke automatisatieprocessen te aanvaarden? De imec.digimeter legde de focus op twee cases: de automatisatie van boodschappen, en bij het uitkiezen van een film. Voor boodschappen doen ging dit van automatisch de voorraad bijhouden tot automatisch boodschappen bestellen. Voor een film kiezen ging dit van het bijhouden van welke films reeds bekeken zijn tot volledig kiezen welke film getoond zou worden.

Slechts 41% van de Vlamingen wil een deel van hun winkelbezoeken automatiseren. Weliswaar is 66% bereid om hun filmkeuze te laten automatiseren. Net zoals bij de algemene perceptie ten opzicht van AI scoren jongeren hier heel wat hoger met 65% van hen die een zeker mate van automatisatie zouden aanvaarden bij boodschappen doen en 88% bij het kiezen van een film.

Het is dus duidelijk dat een grote groep Vlamingen automatisatie aanvaardbaar vindt, zolang zij aan het stuur blijven zitten.

Opvallend is dat zo goed als elke Vlaming een zekere mate van controle wil behouden over algoritmes en systemen die automatisch beslissingen nemen. Slechts 5% zou hun boodschappen volledig automatisch willen laten verlopen zonder eigen tussenkomst. Voor een film kiezen gaat dit over 14%. Het is dus duidelijk dat een grote groep Vlamingen automatisatie aanvaardbaar vindt, zolang zij aan het stuur blijven zitten.

Toch blijft een grote groep (59%) zich kanten tegen enige vorm van technologische hulp bij het boodschappen doen en bij het kiezen van een film (34%). Deze groep Vlamingen vinden we het vaakst terug bij de 65-plussers, maar is zeker ook aanwezig onder de andere leeftijdscategorieën. Verder is het ook zo dat naast de grote wil om controle te houden over de automatisatie, 57% van de Vlamingen controle wil behouden over hun data, zowel in de context van boodschappen doen als films kiezen.

Conclusie

We kunnen stellen dat de Vlaming een matige kennis heeft over AI. Grote veranderingen merken we op bij de nieuwsgierigheid naar de mogelijkheden die AI met zich kan meebrengen. De Vlaming is zeker niet blind voor de mogelijke negatieve gevolgen van AI. Er is ook een grote groep die hun oordeel uitstelt tot ze meer kennis hebben verworven.

Op het vlak van automatisatie mag het duidelijk zijn dat er een groep Vlamingen is die bepaalde alledaagse handelingen gedeeltelijk wil automatiseren. Volledige automatisatie is daarentegen niet aan de orde: de Vlaming wil een zekere mate van autonomie behouden. Daarnaast blijft er ook een grote groep die automatisatie maar niets vindt.

Over het algemeen zijn de cijfers hoopgevend: de Vlaming springt niet onbedachtzaam in een AI-verhaal. Er is een grote groep die experimenteert en heel veel Vlamingen zijn nieuwsgierig. Dat is opbeurend nieuws want AI kan een positieve factor in onze maatschappij spelen. Maar het is raadzaam niemand uit het oog te verliezen. Sinds 2019 blijft er een aanzienlijk deel van de Vlamingen over die niet op de kar zit of wil zitten. Als samenleving moeten we absoluut oog hebben voor die groep, en hun bezorgdheden in detail evalueren. Het is immers niet de bedoeling dat mensen worden uitgesloten of achterop raken en van de voordelen van AI verstoken blijven.

Benieuwd naar wat de imec.digimeter ons nog leert? Lees hier het rapport.