Samenvatting

De Europese Commissie heeft haar strategie voor standaardisering in de interne markt van de EU bekendgemaakt. Zowel bedrijven als consumenten hebben baat gehad bij standaardisering, omdat zo op de eengemaakte markt gelijke concurrentievoorwaarden voor bedrijven werden gecreëerd en het consumentenvertrouwen is toegenomen. In een mondiale context die steeds concurrerender wordt voor de vaststelling van normen wil de Europese Commissie de Europese standaardisering nu wendbaarder en flexibeler maken en ook anticiperen op standaardiseringsbehoeften. Dit moet ervoor zorgen dat de EU tijdig standaarden kan leveren en door standaardisatie een "first mover"-voordeel kan behalen.

Beleidsmaatregelen voor belangrijke domeinen en voor de groene en digitale economie

De EU-Commissie beschouwt het vaststellen van internationale normen als essentieel voor het Europese concurrentievermogen en voor haar ambities voor een groene en digitale economie. De Commissie heeft voor de strategische afhankelijkheden van de EU belangrijke domeinen geïdentificeerd waar "standaardisering dringend nodig is". Het gaat onder meer om de productie van vaccins en geneesmiddelen in het kader van COVID-19, de recycling van kritieke grondstoffen, de uitrol van de waardeketen voor zuiver waterstof, de certificering van chips met het oog op veiligheid, authenticiteit en betrouwbaarheid, en normen voor het delen en hergebruiken van gegevens.

De Commissie zal de volgende maatregelen nemen om aan deze en toekomstige urgenties en noden tegemoet te komen:

• standaardiseringsverzoeken voor deze gebieden lanceren en de Europese standaardiseringsorganisaties (ESO's) oproepen om prioriteit te geven aan deze gebieden;
  
• een forum op hoog niveau oprichten voor de lidstaten, de ESO's en nationale standaardiseringsinstellingen, het bedrijfsleven, het middenveld en de academische wereld om de toekomstige standaardiseringsinspanningen te coördineren en bij te staan, alsook samen te werken met bestaande deskundigengroepen;
  
• samen met het forum op hoog niveau bestaande standaarden toetsen om na te gaan welke herzieningen en nieuwe standaarden nodig zijn om aan de Europese Green Deal en de digitale doelstellingen te voldoen, en de eengemaakte markt te ondersteunen;
• een EU-hub voor topkwaliteit op het gebied van standaarden oprichten om de bestaande expertise in de Commissie, de EU-agentschappen en de joint undertakings te coördineren. De hub zal met de lidstaten samenwerken aan toekomstige behoeften op het gebied van standaardisering en zal worden aangestuurd door een hoofdfunctionaris voor standaardisering;
  
• samen met de ESO's werken aan oplossingen om de ontwikkeling van standaarden te versnellen door de consistentie van nieuwe normen met de EU-wetgeving te verbeteren en de tijd tussen de vaststelling van de geharmoniseerde standaard en de indiening ervan bij de Commissie te verkorten.

Beginselen van goed bestuur voor de vaststelling van EU-standaarden

De EU-Commissie is van mening dat de ESO's bij de vaststelling van EU-standaarden voor standaardisatieverzoeken in toenemende mate rekening moeten houden met democratische kernwaarden en -belangen van de EU. Het huidige besluitvormingsproces van deze ESO's maakt het echter mogelijk dat bedrijfsactoren ongelijke stemrechten toegekend krijgen. De EU-Commissie stelt voor Verordening nr. 1025/2012 te wijzigen om ervoor te zorgen dat:

• De afgevaardigden van de nationale standaardisatie-instellingen van de EU en de EER-leden (die evenwichtig vertegenwoordigd moeten zijn) degenen zijn met beslissingsbevoegdheid wanneer de ESO's standaardisatieverzoeken van de Commissie behandelen;
• KMO's toegang hebben tot gratis ontwerpstandaarden, tot de activiteiten van nationale standaardalisatie-instellingen en tot speciale tarieven voor standaarden

De ESO’s zullen ook tegen eind 2022 voorstellen kunnen indienen om hun bestuur te moderniseren, hun ongelijke en niet-transparante weerspiegeling van industriële belangen aan te pakken en de participatie van andere actoren te vergroten. Indien deze voorstellen ontoereikend zijn, zal de Commissie overwegen Verordening nr. 1025/2012 zelf te herzien om het bestuur te moderniseren.

De Commissie zal ook een peer review tussen de EU-lidstaten en de nationale standaardiseringsinstellingen starten om goede praktijken uit te wisselen en een betere inclusiviteit (bv. van het maatschappelijk middenveld en KMO's) tot stand te brengen. Ten slotte zal de Commissie werken aan een aanpak voor de vraag wanneer en onder welke voorwaarden zij gebruik zal maken van haar bevoegdheid om in het kader van bepaalde wetgeving gemeenschappelijke specificaties vast te stellen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer standaarden te laat worden vastgesteld of wanneer het proces wordt geblokkeerd.

De EU als globale standaardzetter

De EU tracht de internationale standaarden vorm te geven overeenkomstig haar waarden en belangen, maar wordt op dit gebied geconfronteerd met sterke concurrentie. Daarom stelt de Europese Commissie een strategischere aanpak van internationale standaardisering voor o.m. in het kader van de internationale standaardiseringsorganisaties (ITU, ISO, IEC, ...) en in andere fora.

Een gebrek aan coördinatie tussen de EU-lidstaten, het bedrijfsleven en de standaardisatie-instellingen heeft ertoe geleid dat andere regio's het voortouw hebben genomen bij de vaststelling van standaarden. Om de coördinatie te verbeteren zal de EU-hub voor topkwaliteit op het gebied van standaarden toezicht houden op relevante internationale standaardiseringsactiviteiten en zal het Forum op hoog niveau de coördinatie op politiek niveau bevorderen. De Commissie wijst met name op het belang van een leidende rol te spelen op het gebied van internetstandaardisatie, ecologisch ontwerp en duurzame producten, en ruimtevaartverkeer.

De EU-lidstaten worden ertoe aangezet het maatschappelijk middenveld, KMO's, vakbonden en consumenten te betrekken bij het opstellen van internationale standaarden. De EU-commissie bevordert ook de samenwerking met gelijkgestemde handelspartners bij internationale standaardisering (bv. de VS, Japan, Korea) en steunt de financiering van standaardiseringsprojecten in Afrikaanse landen.

Innovatie die tijdige standaarden bevordert

De Commissie stelt voor dat de Europese O&I-basis (met inbegrip van bv. Horizon Europe) meer moet worden benut om onderzoek te vinden en over te dragen dat relevant is voor nieuwe standaarden. De Commissie zal de "Standardisation Booster" voor Horizon 2020- en Horizon Europe-onderzoekers lanceren, een platform waar begunstigden de relevantie van hun resultaten voor standaardisering kunnen testen. De Commissie zal ook een gedragscode voor onderzoekers over standaardisering ontwikkelen om standaardiseringsactiviteiten te vergemakkelijken en het strategische bewustzijn over standaarden bij onderzoekers te vergroten. Ten slotte dringt de Commissie erop aan dat standaarden worden omgezet in machinaal leesbare formaten en dat de ESO's open-sourceoplossingen in hun activiteiten integreren.

Behoefte aan onderwijs en vaardigheden op het gebeid van standaardisering

De Europese Commissie zal de organisatie van opleidingsdagen inzake standaardisering bevorderen om academici en studenten meer bewust te maken van standaardisering. Ook zal zij de bestaande EU-academie gebruiken als forum voor de uitwisseling en stimulering van de ontwikkeling van onderwijsmodules over standaardisering. Ten slotte zal de Commissie de mogelijkheid onderzoeken van een specifiek onderzoeksnetwerk op het gebied van standaarden in het kader van haar acties voor samenwerking op het gebied van wetenschap en technologie (COST). Deze bewustmaking en opleiding zijn nodig om de gevolgen van de komende generatiewisseling op te vangen, maar ook vanwege de behoefte aan nieuwe vaardigheden om de technologische uitdagingen aan te gaan en het algemene gebrek aan bewustzijn rond standaardisering.

De toekomst van standaarden

De Commissie zal jaarlijks een dashboard over geplande, lopende en voltooide standaardiseringsactiviteiten publiceren voor meer transparantie in het Europese standaardiseringssysteem en zal de rol van de EU als mondiale voortrekker bij de ontwikkeling van standaarden ondersteunen met behulp van de hierboven vermelde strategie.